Nắng vàng chảy mênh mang. Sương mờ tan trong phấn nắng chập
chờn. Lá cây xanh biếc và mái ngói mốc rêu óng ánh vàng diệp. Nhạc gió
rung vang lừng.
Cửa tò vò mở rộng ra sân bên bắt đầu trút ánh sáng vào trại giam sâu
thẳm như một cái hang lớn ngập bóng tối. Bằng những ô trống của mấy
khoảng thông hơi ở hai đầu trại, nắng mới tuôn vào từng thác. Tám giờ rưỡi
mà cửa chính vẫn đóng. Tội nhân dậy từ lâu. Họ không đi lại nhộn nhịp,
ngồi cả trên sàn, nói chuyện khẽ với nhau.
Hơn hai trăm con người ấy lúc nhúc trong một bầu không khí quanh
năm chật hẹp và nặng nề, hôm nay không phải đi làm. Họ sẽ được hưởng
những suất thịt lợn, rau cải, cơm oản nhiều hơn, ngon hơn ngày thường
chút ít. Trừ một ít kẻ giàu có bị tù vì bị bỏ thuốc phiện hay mua nhầm đồ
trộm cắp, còn toàn là những người cùng khổ can án rượu, muối lậu. Rất ít
kẻ ăn cắp và lừa đảo; mà, có bị khép những án đó, chỉ là bị khép oan! Chủ
ruộng, chủ đồn điền không bóc lột được chồng, con họ nữa thì thưa họ về
những tội ấy, những tội mà họ nhận thấy chính là của các kẻ ăn sung mặc
sướng bằng mồ hôi, nước mắt của họ suốt một đời. Họ là những nạn nhân
của những miền quê luôn luôn bị lụt lội, hạn hán hay nạn đói rét và dịch
bệnh tàn phá; thâm tâm họ đã tràn đầy những sự phẫn uất, căm hờn. Đời
sống súc vật và bùn lầy của họ không thể yên lặng mãi được. Càng ngày
miếng ăn manh áo càng rất thiếu, trái lại, việc làm của họ càng ngày càng
tăng thêm.
Chín giờ, cửa trại mở. Tất cả tội nhân dồn ra sân. Hôm nay trại chỉ
quét qua, không phải rửa nước như mọi khi. Chín rưỡi, ở ngoài kia, tù nhà
bếp bắt đầu xếp mâm bát. Mười giờ đúng, hai xe cơm thầu lịch kịch chuyển
bánh qua mấy lần cửa sắt rồi hạ càng trước trại phát cơm.
Bữa nay chỉ khác ngày thường một chút là suất thịt lợn to hơn độ hai
ngón tay và đèo thêm vài miếng lòng; suất rau cải luộc thêm vài ba củ; suất
cơm oản gạo trắng và bớt sạn bớt nhão. Những chị cai trại và mấy người
