Văn học hiện thực phê phán Việt Nam gặp những khó khăn trong điều
kiện phát triển công khai ở một nước thuộc địa. Đồng thời nó cũng có thuận
lợi vì xuất hiện lúc Đảng của giai cấp công nhân đã ra đời và phong trào
đấu tranh cách mạng của quần chúng đã dâng cao. Các nhà văn hiện thực
phê phán đã chịu ảnh hưởng từ hai phía: hệ tư tưởng macxit của phong trào
vô sản và hệ tư tưởng phong kiến, tư sản gắn với chính sách đầu độc, ngu
dân của giai cấp thống trị. Phong trào Mặt trận Dân chủ đã tạo những hậu
thuẫn cho văn học hiện thực phê phán phát triển mạnh mẽ. Ảnh hưởng trực
tiếp và gián tiếp của Đảng, của phong trào quần chúng đã có tác dụng quan
trọng đến chất lượng tác phẩm và con đường đi của văn học hiện thực phê
phán nước ta.
Tác phẩm của Nguyên Hồng là một trong những hiện tượng trong
sáng và tương đối thuần nhất của văn học hiện thực phê phán, ít bị pha tạp
bởi những khuynh hướng tiêu cực đương thời. Cuộc đời của anh chủ yếu
bắt rễ vào đời sống quần chúng và tắm trong ánh sáng của Đảng.
Mùa thu 1937, tại trụ sở chi nhánh báo Thời thế ở đường Cát Dài Hải
Phòng, Nguyên Hồng đã sung sướng tìm đọc Tuyên ngôn Cộng sản, Vấn đề
dân cày, Ngục Kontum và những tiểu thuyết của Gorki... Tại đây anh đã
gặp những chính trị phạm ở Sơn La, Côn Lôn trở về và được giao công tác
hoạt động trong tổ chuyên liên lạc với các học sinh, trí thức và viên chức.
Năm 1938, Nguyên Hồng sinh hoạt Đoàn Thanh niên dân chủ Đông
Dương và viết trên báo Thế giới (Đến cây số 13), Người mới (Nắng mới,
Người cha già) và Mới (Những giọt sữa, Những mầm sống, Người đàn bà
Tàu). Các báo này có nhiệm vụ vận động và giác ngộ thanh niên, hết sức
quan tâm đến nhu cầu văn nghệ của lớp trẻ. (3)
-----
(3) Ban Biên tập báo Thế giới (1938) gồm Nguyễn Thường Khanh,
Như Phong, Nguyên Hồng, báo Mới cũng gồm ba người trên, thêm Trần
