Phương pháp sáng tác mới tạo điều kiện cho Nguyên Hồng khái quát,
tổng hợp một vốn sống từ nhiều mặt, cho phép mở ra những hoàn cảnh
rộng với nhiều thành phố (Hải Phòng, Hà Nội, Nam Định), nhà tù, trại
giam (đề lao Hải Phòng, trại tập trung Bắc Mê) và đôi lúc Nguyên Hồng
còn lướt nhanh ống kính qua gần hết các vùng rừng núi, nông thôn miền
Bắc hoặc các hầm mỏ (Tràng Bạch, Mạo Kê, Bí Chợ, Vàng Danh...) để ghi
lấy những cảnh khổ điển hình của con người Việt Nam trong thời kỳ Nhật
Pháp thống trị. Có lẽ trong thời gian sáng tác, Nguyên Hồng đã nhiều lần bị
cám dỗ bởi cái ý định muốn mở rộng tầm bao quát sử thi của tiểu thuyết,
mở rộng khuôn khổ của những tài liệu thực tế và lịch sử. Bộ tiểu thuyết
Cửa biển đã phát huy được tất cả những mặt mạnh trước đây của Nguyên
Hồng. Nhưng văn học hiện thực phê phán ở nước ta có những hạn chế nhất
định do thế giới quan và phương pháp sáng tác của nhà văn, do điều kiện
phát triển công khai ở một nước thuộc địa. Tiểu thuyết hiện thực xã hội chủ
nghĩa cần phải viết về các thời kỳ của phong trào cách mạng dân tộc dân
chủ từ khi Đảng ta thành lập cho đến cuộc Tổng khởi nghĩa mùa thu trong
cả nước, cần phải có nhiệm vụ nâng cao và bổ sung cho tiểu thuyết hiện
thực phê phán, đặc biệt là mảng đả kích vào bọn đế quốc và bè lũ tay sai,
miêu tả phong trào cách mạng của quần chúng.
Cứ trở về tầng lớp dân nghèo thành phố là ngòi bút của Nguyên Hồng
sinh động hẳn lên, như trở về một lớp người quen thuộc, nặng nhiều ân
nghĩa. Từ cách miêu tả chuyện làm ăn sinh sống đến những suy nghĩ tâm
tình, lời ăn tiếng nói của những người dân nghèo đều hết sức nhuần nhị,
khác hẳn khi anh nói về bọn giàu có bóc lột và lũ thực dân. Mỗi người dân
nghèo đều có một tiểu sử riêng, một lý lịch riêng, một cách hành động và
phản ứng riêng.
Trong bộ tiểu thuyết Cửa biển, Nguyên Hồng vẫn tiếp tục sử dụng cái
bút pháp quen thuộc ở một số truyện trước Cách mạng tháng Tám. Những
tấn bi kịch của tầng lớp dân nghèo diễn ra ngày càng dữ dội hơn, đau đớn
hơn trong suốt hai tập Sóng gầm và Cơn bão đã đến. Bắt đầu là cái cảnh
