NGUYÊN HỒNG TOÀN TẬP 1 - Trang 51

bần cùng hóa và lưu manh hóa. So với trước cách mạng, những trang viết
của Nguyên Hồng giờ đây giàu chất trí tuệ hơn. Thế giới quan mới, phương
pháp sáng tác mới giúp anh lý giải một cách sâu sắc quy luật bần cùng hóa
và tha hóa con người của xã hội tư sản. Cũng vẫn miêu tả những tấn bi kịch
ấy của tầng lớp dân nghèo, nhưng anh có ý thức rõ rệt hơn về sự cô đơn trơ
trụi của con người và nỗi lo sợ bị đe dọa tứ bề bởi những sức mạnh và
guồng máy vô hình ở các thành phố tư sản. Cái mới của ngòi bút hiện thực
xã hội chủ nghĩa là giờ đây Nguyên Hồng không chỉ miêu tả cái sức mạnh
độc ác, tàn nhẫn đã lạnh lùng xô đẩy bao nhiêu người vào vực thẳm, mà
còn có ý thức thể hiện quá trình những người cán bộ cách mạng, những
người dân nghèo lương thiện đang chống lại sự tha hóa và sự bần cùng hóa
nghiệt ngã đó của xã hội thực dân phong kiến. Tiểu thuyết Cửa biển miêu tả
những người dân nghèo đã bị cái xã hội cũ bóc lột làm cho bế tắc, cùng
quẫn rồi đâm ra phản ứng liều lĩnh, cắn xé nhau như gia đình mẹ La, làm
cho sống mòn và chết mòn theo nhiều dạng khác nhau như Thanh, Thái
Trang, Trần Văn, làm cho mụ mị đi rồi biến thành một loại đầy tớ nhẫn
nhục, trung thành như Ký Thái, làm cho ngớ ngẩn đi trong một cuộc sống
bản năng gần như cây cỏ kiểu Khòa... Những hiện tượng đau xót trên đây
dầu sao cũng là một thực trạng xã hội. Nhưng chủ nghĩa hiện thực xã hội
chủ nghĩa đòi hỏi nhà tiểu thuyết phải miêu tả hiện thực trong quá trình
phát triển cách mạng. Nguyên Hồng sẽ lần lượt đưa các nhân vật tắm vào
dòng sông lớn của lịch sử, miêu tả cái hiện thực con người hướng về cách
mạng, ý thức cách mạng dần dần nảy nở trong lòng quần chúng lao khổ.
Cách mạng đến làm rạng rỡ lên những khuôn mặt lâu nay dường như tắt
hẳn ánh sáng của trí tuệ, làm cho cuộc sống của họ có ý nghĩa hơn, đáng
sống hơn, chứa chan hy vọng về tương lai. Mẹ La tưởng đã thành ma bệnh,
ma đói ở đường ngược Hà Giang, hay chết dần chết mòn ở cái đáy vực sâu
thẳm của khách sạn Thiên Tân, nhờ gặp ánh sáng cách mạng mà tìm ra con
đường sống. Ký Thái trở thành một cơ sở bí mật trong nội thành. Ánh sáng
của lương tâm và nhân phẩm vụt lóe lên, đánh thức dậy một cái máy phục
tòng đã gần như ngơ ngẩn mất trí. Từ bỏ nhà Đức Sinh ra đi rồi gặp được