Dâng và những cán bộ cách mạng, Khòa mới biết là mình đang sống, giờ
đây mình mới thực sự làm người, thực sự có một cuộc đời riêng.
Những trí thức văn nghệ như Thái Trang, Trần Văn đắm mình trong
cái tháp ngà của chủ nghĩa lãng mạn, chủ nghĩa tượng trưng và các trường
phái hiện đại chủ nghĩa khác, buông thả theo một cuộc sống phóng đãng
kiểu những kẻ giang hồ lạc phách. Nhưng thực ra tâm hồn của họ vẫn day
dứt một nỗi xót xa quằn quại trước cảnh nước mất nhà tan, đồng bào đói
khổ, vẫn khao khát một cuộc sống tinh thần cao cả, thoát ra ngoài mọi sự ô
trọc, bất công của xã hội kim tiền lúc bấy giờ. Với những kinh nghiệm hoạt
động thời Văn hóa Cứu quốc bí mật, Nguyên Hồng đã chỉ ra một cách đúng
đắn cái tâm sự yêu nước thầm kín và nỗi xót xa, quằn quại của đám nghệ sĩ
"vong quốc nô" lúc bấy giờ. Điều đáng tiếc là tác giả không tập trung miêu
tả lớp văn nghệ sĩ mà anh quen thuộc như Nguyễn Huy Tưởng, Nam Cao,
Tô Hoài... mà lại chạy theo lớp văn nghệ sĩ lãng mạn hoặc suy đồi, nên đôi
khi ta có cảm tưởng ngòi bút nhà văn chưa thật thuần thục khi viết về họ.
So với một số nhà văn lớp trước, Nguyên Hồng có nhiều điều kiện
thuận lợi hơn để miêu tả phong trào cách mạng. Tuy nhiên từ 1946 trở về
trước, lý tưởng cách mạng chỉ mới hiện ra dưới dạng những cảm xúc trữ
tình, những khát vọng lãng mạn (Cuộc sống, Những mầm sống), hoặc đôi
khi dưới dạng những bức tranh ghi chép, những phác thảo vội vàng (Người
đàn bà Tàu, Lưới sắt, Lò lửa, Địa ngục). Giờ đây trong tiểu thuyết Cửa
biển, toàn cảnh phong trào cách mạng mới hiện ra với những chi tiết chân
thực, những đường nét tạo hình, những nhân vật sống động, đậm đà tính lý
tưởng.
Nguyên Hồng đã dựng lại được cái không khí của phong trào Mặt trận
Dân chủ: những cuộc đình công sôi nổi ở Máy tơ, Xi măng, Sáu Kho, cuộc
biểu tình rầm rộ hơn hai vạn người dự ở Đấu Xảo Hà Nội ngày 1-5-1938,
những hoạt động của các hội Ái hữu thợ thuyền, của các chiến sĩ cộng sản
ở tòa báo Thời thế, trụ sở công khai của Mặt trận Dân chủ Hải Phòng...
