người muốn sống, muốn không phải làm mãi mãi cái kiếp ngựa trâu, đều
phải bạo động hết, dù có bị tù đày, chết chóc chăng nữa... Dân Nga không
bạo động ấy à? Người Nga được sung sướng, nước Nga thành cường quốc,
không vì bạo động ấy à? Nhiều dân nước khác nữa mà tôi "nữ nhân nan
hoá" ít chữ nghĩa nên không biết rõ, cũng chẳng bạo động hết cuộc nọ đến
cuộc kia đấy sao?
Giữ thóc đây chỉ là một việc nhất thời, để dân làng no, dân làng sống
đến vụ tới. Nhưng rồi còn sang mùa khác, sang năm khác. Còn cả đời mình,
đời con cháu mình. Chả nhẽ cứ chịu nô lệ đói khổ mãi sao? Chả nhẽ cứ
phải chết đói đi một dạo, bỏ làng bỏ mạc đi chết vùi chết dập một dạo để
rồi lại đói, lại chết sao? Đằng nào con người ta cũng chết một lần. Vậy mà
chết một lần để được mãi mãi tự do sung sướng, mở mày mở mặt thì lại
càng không nên sợ chết,
Không biết ông lý làng nhà xem báo chí tình hình các nước rồi xét
đoán thế nào, chứ như tôi võ vẽ nghe dân gian bàn tán thì cả ông Nhật cũng
là giống đi ăn cướp, mà ông Tây cũng thế. Hai quân ăn cướp ngồi cùng
mâm thì không thể nào không ghen nhau ăn được đâu! Vậy cái lúc nhà bị
cướp mà quân cướp chúng nó ganh nhau, đánh nhau, thì mình là chủ, anh
em con cái trong nhà phải bảo nhau xông ra mà phang cho chúng nó chết
để lấy lại của. Việc nhà cũng như việc làng. Việc làng cũng như việc nước.
Toàn gia, toàn quốc, đâu đâu cũng bảo nhau, nghe nhau, giữ cho nhau
người sống của còn là được.
Thằng giáo Việt, thằng Huy nhà tôi chúng nó không bằng dân, bằng
nước được. Dân có sống, nước có sống, có tự do, sung sướng thì chúng nó
mới sống, mới tự do, sung sướng, mới cất đầu, mở mặt lên được.
Quay lại, cặp mắt nheo nheo của bà cụ Việt nhíu thêm, sáng quắc lên.
Giọng nói hổn hển của bà cụ dằn hẳn xuống:
