những lớp khác.
Hơn cả mấy miền quê tàn hại nhất, phố xá đã lắm buổi chiều vắng
lạnh một cách hoang mang như những năm dịch tả ngày xưa các cụ già kể
lại. Đèn che lù mù. Nhiều hàng chỉ hé hé sáng! Nhà thường thì đóng cửa
kín. Xe tay lơ thơ. Những gánh quà bánh bán rong phải họp từng đám, chúi
vào nhau ở trước cửa mấy hiệu đóng. Cả những đầu đường trước kia huyên
náo không thể chịu được cũng chỉ ồn ồn một lúc chập tối. Những hiệu sách
có tiếng là sầm uất đều ế trơ ra. Ai có vào, dán mắt tìm ở các tủ thì vẫn thấy
những quyển sách đã bày từ mấy tháng trước, từ năm ngoái hay không, thì
là những tờ báo lem nhem, mỏng teo. Sách học hoàn toàn là những sách cũ.
Giấy bút tuyệt nhiên không được một học trò nào hỏi đến. Cái lớp tuổi
xuân phơi phới ganh đua và vui tin kia đã bỏ hẳn nhà trường, vơ vất lông
bông ở nhà; còn những người lớn chung quanh thì bơ phờ chán nản trong
các công sở, các nhà máy, các bàn giấy, các phòng đọc sách, âm ỉ một thứ
không khí nặng nề, u uất, ngột ngạt.
Nước mắt Quang đã vỡ ra chan hòa trước tấm phông chói lòa. Sự sống
đã đến chỗ tắc rồi! Cái bức tường lửa - như lời của một người bạn Quang
đã nói - không phải giờ mới hiện ra. Bao năm rồi! Trong cảm giác và trong
trí tưởng Quang nó đã dựng lên, cháy bừng bừng. Dội vào nó, muôn vàn
tiếng kêu đã trào lên:
- Sống!... Phải sống!...
Lúc này đây, những tiếng kêu thống thiết ấy, nhiều khi đã tưởng bị dập
tắt đi lại càng cất cao lên, bóp chặt lấy tâm trí Quang. Quang thấy đương
sống một cuộc đời u tối, căm giận hơn bao giờ hết. Một lũ ăn cướp và một
lũ vô lương tâm, tàn ác và tham lam vô cùng, đã ùa ra mà hò hét cổ võ cho
nhau vơ vét, bóc lột. Thêm vây cánh cho bọn này, một lũ hiểu biết sự đau
khổ, nhục nhã hẳn hoi nhưng chẳng bao giờ dám phản đối một bạo quyền
nào, đã cố cúi đầu mà chấm mút những phần máu đó. Dưới cùng là bao
nhiêu lớp dân chúng cần lao và hiền lành đã bị tất cả những bè lũ trên đây
