Không một đứa trẻ, một con gái, một đàn bà nào đổ đến xem như mọi
khi. Họ cũng như mẹ Phác, đều mệt mỏi, cồn cào vì đói, vì rét nên chẳng
dám cử động để chịu thêm một hình phạt. Số ít người không đi làm và
không đi chợ mà ở lại nhà và còn cố gắng được thì lần lần ra mấy cái bãi
gần đấy và ra ngoài tận đường cái kia nhặt rau má, rau dền chỉ còn lấm tấm
ở vài đám cỏ lụn. Những tiếng trẻ con nô đùa, những tiếng lào xào trong
mấy cái quán nước, lò rèn, thợ may, thợ cắt tóc, những tiếng cười nói của
người đi đường và tiếng gà tiếng chó như đã có từ một đời nào, chứ giờ
trong cái xóm chợ xép này chỉ còn thỉnh thoảng tiếng còi ôtô đằng xa vẳng
đến hay tiếng quạ rền lên ở một bờ ruộng, một tha ma đâu đây.
Nắng chót hoe hoe, phớt vàng trên mấy tàu cau và rỏ xuống đầu
giường Phác. Phác rùng mình vì một ngọn gió, sau đó Phác ngước mặt lên,
sợ hãi nhìn. Một cái gì vừa ghê, vừa đau bóp lấy thái dương Phác đánh thót
cái. Phác thấy chỗ Phác đương nằm đấy. Nhà của Phác, mẹ Phác và vợ con
Phác ở như không có ai cả. Cái giường tre một bên, tấm phản nứt nẻ ọp ẹp
một bên, cái chõng một xó, và mấy cái thúng đựng tã... tất cả như của
những người chết nào bỏ lại, đương dần dần mọt, phủ bụi và chằng mạng
nhện vậy. Phác giục nhà chạy báo động, tránh bom đạn, nhưng trong cái
cảnh sống này thật không còn sự tan hoang nào hơn được!
Có tiếng thở dằn.
Mẹ Phác đã lên nằm ở cái chõng. Bà nằm co, gối đầu tay, lim dim.
Mải đối đáp với con mệt, bà cũng chẳng buồn vấn lại tóc, mặc nó bù cả
xuống gáy, xuống trán, xuống mắt. Dưới những sợi tóc dở đen, dở trắng,
cứng và xoăn ấy, gương mặt bà càng khô xác, xương xẩu, hốc hác nổi bật
hẳn lên. Giời rét, bà mặc có mỗi cái áo cánh cộc tay, rách bươm, và áo vì
không chịu vá để hở cả cái ngực chật xương và cái vú beo. Hình hài ấy,
mảnh áo ấy, mẹ Phác đấy. Nào đã lâu gì, cách đây bảy tám năm là cùng, mẹ
Phác hãy còn làm việc quần quật suốt ngày. Cái áo nâu buộc chặt hai vạt lại
đằng sau, cái quần xắn cạp lên mấy nấc và còn kéo cả ống lên, mấp mé đầu
