Nhiều hôm có việc phải sang khu Xi măng, khu Tam Bạc, đi bộ về
biền biệt thấm mệt, nhưng tôi cũng không dám ngồi nghỉ lại như trước ở
những độ đường quen thuộc. Chỗ cái ghế gỗ dưới gốc bàng cổ thụ cạnh bờ
đường trước bến tàu Tây điếc nơi cha con Hoa ông múa võ với con gấu kia,
đã xa xôi quá đối với tôi. Tất cả những hình ảnh kỳ diệu rực rỡ kỷ niệm
thiếu thời của tôi gần như bị chìm hẳn, biến hẳn dưới bao nhiêu hình ảnh
thối nát, đen tối, ngang ngược, hung bạo và cái không khí âm ỉ, nung nấu
của sự sống, của thời cuộc lúc bấy giờ.
Cách mạng Tháng Tám bùng nổ. Rồi toàn quốc kháng chiến. Giặc
Pháp biến Hải Phòng thành một thành phố, một bến cảng tồi tệ nhất, và ở
đây cũng là một cái lò giết người, khủng bố cách mạng khủng khiếp nhất.
Nhưng Hải Phòng đã được giải phóng. Hải Phòng được giải phóng cuối
cùng trên miền Bắc. Tôi đi cùng quân đội và cán bộ của Chính phủ vào Hải
Phòng giữa một mùa hè hoa xoan tây nở rực chưa bao giờ từng thấy. Khắp
nơi, càng những xóm cùng ngõ hẻm, những khu nghèo hèn lầm than nhất,
thì cờ sao băng biển lại càng nhiều, càng tưng bừng.
Tôi ở tổ phóng viên của tờ báo Hải Phòng hàng ngày. Tổ này chuyên
viết về đời sống công nhân trong thời kỳ tạm chiếm và những nhà máy,
xưởng thợ trọng điểm của thành phố phục hồi sản xuất 1935 - 1955. Thế là
đúng hai mươi năm, tôi đã được mắt thấy tai nghe một số sự việc mà những
bước biến chuyển đáng ghi nhớ của thành phố và bến cảnh lịch sử nọ, vừa
là quê hương thứ hai của tôi.
Một buổi chiều sang thu trời bỗng trở gió. Tôi ở nhà chị K, một cơ sở
cũ của Nhà máy chỉ đi ra. Như mọi khi ra khỏi ngõ, tôi lên xe đạp ngay.
Nhưng chiều nay, tài liệu để viết bài đã đầy đủ và cả bài đăng số ngày mai
cũng đã đưa nhà in sắp chữ rồi. Vừa phần bỗng nhiên gợi nhớ đến bao
nhiêu chuyện, bao nhiêu cảnh, bao nhiêu người ở khu cửa sông thân thuộc
này, tôi bèn dắt xe đi thật chậm. Phía sau tôi là ngã ba sông Gấm, sông Xi
măng, sông Tam Bạc. Gió thổi vào nghe rõ cả tiếng sóng và nước triều lên.
