cùng kiệt, bỗng được viện quân và các thứ lương thực, khí giới đặc biệt, tôi
thấy tỉnh táo khỏe khoắn một cách lạ thường. Tôi tiếc sao ông bố dượng tôi
không sớm mượn cái giường và cái bàn nọ, dù chỉ là hai thứ đồ đạc cà khổ,
để nhà không phải chịu tất cả những cái đau, cái nhục từ hơn tuần lễ nay
cho tới giờ phút gần đây!
Gian nhà của ông bà Tiểu chật hẹp hơn gian nhà trên ngõ Tây cụt. Chỉ
có một cửa ra vào lắp cánh liếp và một cửa sổ gỗ độ hơn mười gang tay.
Cửa sổ trông ra một vũng nước đen ngầu bọt, một chuồng lợn ngập ngụa
phân tro và một nhà xí. Cái bàn mọt đáp chân tôi nhận phần kê bên cửa đó.
Trên cái bàn này tôi đã viết những truyện ngắn đầu tiên rồi cả tiểu thuyết
đầu tiên.
***
Ngay sáng hôm sau tôi đã ra đi. Tôi đi tìm việc. Tôi phải có việc làm
để sống. Nghĩa là trước mắt để có tiền trả tiền thuê nhà, trong khi mẹ tôi
phải chạy ăn, rồi để tôi có thể lại tiếp tục học. Học trưa, học tối. Học bất kỳ
thầy giáo nào. Học một tuần lễ hai ba buổi trưa hay chỉ mỗi buổi tối. Cùng
quá thì học hàm thụ. Còn làm việc, tôi sẽ làm bất cứ việc gì... Trừ ăn mày,
ăn cắp, làm mật thám, đưa gái, tay sai cho những kẻ quyền thế, ăn gian nói
dối, vu oan giá họa, ăn cướp cơm chim, bòn nhặt những đồng tiền mồ hôi
nước mắt, xương thịt máu mủ của các người nghèo khổ khác!
Tôi ra bến tàu to Sáu Kho. Tôi sang nhà máy Xi măng, sở dầu Thượng
Lý. Tôi chầu chực ở cổng các nhà máy Cốt phát, Máy tơ, Máy chỉ, Máy
ống, các hãng chuyên chở hàng hóa, các bến ô tô, tàu thủy, các kho hàng,
các cửa hiệu, các tràn than, lán củi. Tôi đến tất cả xóm ngõ, đầu đường, nơi
đi về đông đúc của phu phen thuyền thợ, để nghe ngóng hỏi han. Có ba nơi
tôi hay đến nhất là: Sáu Kho, đầu cầu Hạ Lý, và vườn hoa Đưa người.
Sáu Kho - cái bến cảng to thứ hai của Đông Dương, cảnh vật và những
sự việc đặc biệt của nó giằng gịt lấy tôi trong những ngày ấy, tôi xin phép
