Chao ôi, tôi có nên khóc không? Nghĩa là tôi có nên để nước mắt giàn
ra, và ôm lấy Thế Lữ mà khóc không? Từng lời nói của Thế Lữ như từng
giọt mật và là giọt mật lạnh buốt rỏ xuống tâm trí tôi, rỏ vào tim tôi. Từng
lời ấy, tôi chưa thấy nói ở đâu và đây là lần đầu tiên nghe nói. Nhưng sao
như tôi đã đọc nó ở những trang sách, những dòng chữ nào đó rồi, và đã
nghe nó hơn một lần, thì thầm cũng có, cất vang lên cũng có, trong đêm
khuya hay một khắc giờ man mác rưng rưng không thể cụ thể hóa được ở
vào lúc nào kia! Sau phút lâu lặng lẽ, Thế Lữ không nhìn tôi mà lại trầm
ngâm nhìn ra khoảng không, giọng thấp hẳn xuống, run rẩy, thờ thẫn:
- Viết phải là một sự cần thiết, một sự tất yếu. Mà càng viết thì càng
thấy khó khăn, càng không bằng lòng mình. Nhưng chính vì thế mà càng
phải chịu khó, càng phải can đảm thêm, càng phải tin tưởng ở mình... càng
phải viết... càng phải viết. Vì viết là sự sống.
Thế Lữ lại hỏi tôi đã viết những gì, viết về cái gì? Tôi ngập ngừng kể
một số chuyện, một số việc tôi đã sống, đã chứng kiến và nói những dự
định, những hoài bão của mình. Hình như chúng tôi chuyện đã lâu. Bà mẹ
anh, và có lẽ cả vợ anh nữa, đã làm tôi thấy điều đó. Tôi bèn xin phép anh
ra về.
- À! Cậu muốn mượn sách đọc? Cậu định đọc sách gì?
Tôi không chút ngẫm nghĩ:
- Anh cho mượn sách gì cũng quý. Nhưng xin anh cho tôi mượn
những sách của những nhà văn... xã hội.
Thế Lữ cũng không chút ngẫm nghĩ. Anh quay lại mở ngay tủ sách,
lục lục, tìm tìm. Anh đưa cho tôi hai cuốn dày cộp, bìa da, gáy rộng có gờ,
chữ vàng. Đó là cuốn David Copperfield của Charles Dickens và một cuốn
của Henri Barbusse, tôi không nhớ là cuốn Le Feu (2)hay cuốn Voyages à
Moscou (3). Cuốn sau thì phải.
