tỉa tót. Khác hẳn nhau ở điểm căn bản này, tính chất màu sắc và sự rung
động, yêu thương.
Tôi đã tả lại một bà cụ già nhà quê ốm yếu mà tôi không nhớ là can án
gì. Chỉ biết bà cụ bị ba tháng tù, thì đã ở được hơn hai tháng, cũng đi làm
cỏ vê như những người khỏe mạnh, nhưng rồi sau kiệt sức quá - bà cụ bị
bệnh kiết lỵ - được nghỉ hơn một tuần thì chết. Cỗ ván nhà thương vừa nhỏ
vừa mỏng, xác bà như một đứa bé còm cõi lên sáu, lên bảy, tôi kéo xe bò
chở ra nhà thương chôn, chỉ một tay cầm càng mà vẫn thấy nhẹ. Tôi vừa đi
vừa nghĩ và càng nghĩ càng không thể tưởng tượng được sao lại một người
như thế mà đã sống được. Và một người như thế thì còn sức đâu để hãm hại
ai, để phạm tội mà chịu tù đầy?
Tên truyện này là Cát bụi lầm (4). Tên bà cụ là Vỉ. Cái vỉ buồm bé
nhỏ, xơ nát sau bảy mươi năm đã che đậy cho cuộc đời. Đặt tên bà là Vỉ,
tôi đã vấn vương ý nghĩ này mất nhiều hôm. Giá tôi kiếm được miếng khăn
bông đắp mặt cho bà và mảnh chăn sợi hay manh chiếu đậu mà liệm, chắc
linh hồn bà cũng đỡ lạnh lẽo tủi đau dưới suối vàng! Nhất là khăn và chăn
chiếu ấy lại là của tôi, một kẻ chỉ đáng tuổi cháu bà và là bạn tù của bà.
Và một truyện nữa: Linh hồn (5). Truyện này hoàn toàn tôi tưởng
tượng ra. Đây là một người vợ đi tù thay chồng vì tội làm muối lậu, gọi là
tù án muối. Chị còn trẻ, mới có mang. Chị bị cai tù hiếp, sảy thai. Giữa đêm
trăng mờ ấy, người chồng đang cất vó khuya, vừa tính từng ngày vợ ra tù
với đứa con đầu lòng.
Tôi đã tưởng tôi là người chồng có người vợ trẻ và đứa con ấy.
-----
(4) (5) Truyện Cát bụi lầm tôi có gửi đăng báo nhưng không được.
Lần sau đọc lại thấy ngây ngô, tôi cũng không giữ bản thảo nữa. Truyện
