- Ở đâu lại bị vỡ đây?
Những anh em trẻ làm ở Xi măng, Máy tơ, Máy chỉ, nhảy hẳn xuốn
sàn, nhấp nhổm rình rình ùa ra đón bọn anh em mới kia xem có người cùng
sở, cùng phố của mình không để hỏi chuyện trước. Bọn cai ngục vừa ra
khỏi trại là chúng tôi xúm lại với ba anh em nọ: B.Đ.Đ., N.M.L. và Tô
Hiệu.
Chúng tôi ôm nhau, nắm cánh tay nhau, ríu rít cười nói như những ai
kia thân thiết bỗng được gặp nhau trong một trường hợp hay ở một nơi
thích thú kỳ lạ vậy. Các anh đã bị bắt ở bên Xi măng, bị giam tra hỏi ở Sở
mật thám rồi giải sang đây. Anh nào cũng hốc hác, quần áo rách bươm ra.
Tôi đã để ý đến anh Tô Hiệu. Anh mặc cái áo sợi cổ lọ, màu tím than rộng
thùng, cứ dán lấy ngực. Ngực anh như bẹp rúm hết cả xương sườn. Anh
cũng mặc quần xanh thợ. Quần bạc phếch vá đũng. Cái mũ nồi anh đang
đội cũng bợt bạt, cũ kỹ. Trong cách ăn mặc ấy, Tô Hiệu càng xanh xao, rộc
rạc. Nhất là mặt anh. Xương gồ hẳn lên. Một bên thái dương sưng và tím
bầm. Cả hai quầng mắt vừa thâm, vừa trũng. Da xám như chì.
Tôi chợt nghĩ đến những chuyện được nghe mấy anh trên Hà Nội láng
máng nói về Tô Hiệu. Trong số những chính trị phạm và là những người trẻ
tuổi nhất đi đày ở Côn Đảo về, Tô Hiệu bị lao nặng nhất. Có hôm anh đã ho
ra từng bát máu. Phổi anh đi chiếu thấy hoắm hố rồi. Thì ra "cái thằng Hiệu
khổ sai Côn Lôn, cái thằng Hiệu Xuân Cầu, cái thằng Hiệu ho lao phổi bị
ca-véc rồi kia" không chịu ở nhà quê cho mẹ thuốc thang mà đã trốn xuống
Hải Phòng, lại hoạt động! Cái thằng người gầy xương xương, đen, bí danh
là thằng "Ba" ấy, tưởng ai hóa ra chính nó, chính thằng Tô Hiệu. Tô Hiệu,
chính Tô Hiệu, qua bao nhiêu cuộc lãnh đạo đấu tranh đã đẩy lên cả một
cao trào, làm bọn thống trị ở Hải Phòng như điên như cuồng. Chúng lùng
bắt mãi mà không được. Rồi khi bắt được đúng "thằng Tô Hiệu", thì tất cả
bọn mật thám Hải Phòng đã reo lên, ngạc nhiên, sung sướng vô cùng, coi
