từng đám đấu khẩu rất hăng, luôn luôn "trật tự" phải đến can thiệp. Trưa
ngủ và những ngày nghỉ, nhiều người vẫn cứ lầm thầm ôn bài và bàn cãi.
Tô Hiệu gần như không ngủ buổi trưa nào. Và tối nào cũng vậy, anh
em ngủ say cả rồi, tầm khuya Xi măng, Sáu Kho văng vẳng, Tô Hiệu vẫn
thức. Bản đề cương cách mạng và những công tác đấu tranh từ tuyên
truyền, vận động tổ chức công khai, nửa công khai bí mật, đến những việc
in thạch, dán truyền đơn, treo cờ, đọc sách báo tài liệu, cất giấu, cùng
những kinh nghiệm hoạt động, kinh nghiệm khi bị bắt, tất cả những vấn đề
và những công việc mà chúng tôi nghe anh trình bày và chúng tôi đã trao
đổi ý kiến ròng rã hơn một tháng trời, anh đều chép lại. Song song với lớp
chúng tôi còn có lớp của chị em bên trại phụ nữ. Lớp này vẻn vẹn có năm
chị, và một học viên lên ba: thằng con chị Đ. cùng bị bắt với mẹ. Chế độ
nhà tù cũng như chế độ Sở mật thám nghiêm ngặt nhất với chúng tôi về
sách báo giấy bút. Ngay cả bọn xu-ba-dăng vẫn thậm thụt với người nhà
của chúng tôi, đưa tin tức, quà bánh, thuốc thang để kiếm lợi, vậy mà
chúng cũng chịu không dám nhận đưa những thứ "súng đạn" kia. Thuốc
lào, thuốc lá, quà bánh của người nhà chúng tôi gởi cho, chúng mở hết ra.
Mứt kẹo hay thứ gì gói bằng giấy báo cũ cũng không được. Chúng tôi phải
nhờ mối tù án thường. Tất cả những giấy thuốc lào, thuốc lá, vàng hương,
chè tàu, bánh khảo... anh em bòn nhặt được, đều tuồn sang trại chúng tôi.
Còn bút viết chỉ có bút chì, mỗi mẩu bút chì.
Càng đọc những bản Tô Hiệu viết tôi càng thấy lạ. Chữ như không
phải viết mà là in. Một thứ chữ in rất đều, rất nhỏ, tăm tắp như chân kiến.
Tuy giấy viết, tờ thì xanh đặc, tờ thì vàng nhờ, tờ thì lốm đốm xanh xỉn,
mấu mí và gút rác nổi đầy, tờ thì hoen ố... nhưng mặt chữ vẫn sáng, vẫn rõ,
xinh xắn, đẹp lạ lùng. Đặc biệt là những bản viết trên giấy bao thuốc lá Bát-
tô, nền xanh nước biển, có những đường viền, những hình nét kim nhũ, hay
trên những mẩu giấy chè Chính Thái hồng hồng cánh sen. Cầm những bản
viết đó trong tay, thấy đầy đủ cả phần chương trình mình học tập ngày hôm
qua, nếu đem in ít nhất cũng phải năm sáu trang chữ cỡ nhỏ.
