mày, ông bà cháu nhớn cháu bé ăn mày, bồ côi bồ cút ăn mày, điên dại, mù
què ăn mày... Các lều, các mái, các bếp ăn mày rải khắp từ ga vào tới chợ.
Đông nhất là ở chợ. Họ nấu nước ăn uống với bất cứ thứ gì xin được, nhặt
nhạnh được, tìm bới được, làm nhiều người địa phương không những chỉ
hỏi họ là ở đâu, kéo nhau về nữa đây làm gì mà còn phải kêu lên: "Giời đất
sẽ khó khăn kém cót còn làm đói đến thế nào nữa, cả những thứ như thế kia
cũng là những thứ người ta nấu nướng, ăn uống với nhau được vậy?!!".
Đúng một tuần trước ngày anh Kim Lân về, sau phiên chợ gánh hàng
về không, mẹ tôi phải mua một cân muối những hơn đồng bạc và đong xỉ
một đấu gạo nếp mất ngót bốn đồng, nhưng lại rẻ hơn gạo tẻ, để trả bà chủ
nhà chỗ gạo vay nấu cháo cho thằng con tôi ăn thêm, thì nhà tôi phải dốc
bồ, vét thúng, ao lại xem ngay tất cả số thóc ăn dự trữ trong nhà. Vừa còn
đúng một thúng thóc tẻ và một hũ thóc nếp. Cả mẹ tôi, bà mẹ vợ tôi và
chúng tôi đều choáng cả người. Vợ tôi phải tính ngay số tiền giắt lưng và
gánh hàng còn lại. Thì tất cả số tiền vốn bán hàng ngày Tết dồn lại không
được 60 đồng, và hàng thì còn đúng 30 cái nón, phần lớn là nón lá già đã
xộc xệch vì người chọn nhiều quá, nón đã tuột cả vành lại đứt cả chỉ. Mẹ
tôi phải bỏ ra cả buổi khâu lại. Các áo tơi cũng rách, có cái đã xơ cổ.
Thế là bữa ăn của nhà hôm ấy lại bớt thêm một bơ gạo, và chiều hôm
ấy mẹ tôi lại nắm cơm ra ga để lên Hà Nội cất hàng ngay. Đi hôm trước,
hôm sau mẹ tôi về liền. Cũng còn tối đất, sương muối mờ mịt lạnh buốt,
vẫn tiếng chó cắn tua tủa, tiếng người lao xao ngoài ngõ, nhưng hôm ấy tôi
thấy có một cái gì khang khác. Tôi vặn to đèn, vừa bước ra khỏi cửa, thì
một hình thù rất lạ nhấp nhô đi sau mẹ tôi với gánh hàng nhẹ thênh. Tôi
càng phải cố nén ngạc nhiên, hồi hộp khi trông thấy rõ hình thù nọ.
Đó là một người trần truồng và đen một cách lạ. Y khoác cái bao tải
của mẹ tôi thường trùm lên gánh nón để chằng buộc cho khỏi hỏng. Quần
ngắn đến bẹn, rách mướp. Tóc không ra vấn, không ra buộc, không ra cắt
ngắn. Một thứ tóc rối lùm xùm của người điên người dở. Hai con mắt rất
