hường, quan án, quan tuần... ở hai cái làng đồn rằng được đất được hướng
đình nọ.
Chúng tôi thấy không thể nào bắt chuyện thêm được với N.G. sau khi
được N.G. đưa đi xem cái giang sơn cảnh thổ của y về ẩn dật, cũng như
chúng tôi không thể nào ngồi yên, đứng yên lấy một hai phút giữa những
đám người nọ. Cũng như chúng tôi không thể nào cười lấy một tiếng, dù
chỉ là cái cười gọi là cười xã giao. Nhưng rồi anh Kim Lân cuối cùng cũng
phải cười. Lại cái cười ngượng nghịu và cái giọng đà đặn anh Kim Lân bắt
tay từ biệt N.G. - một nhà văn quyết tâm đi về với "đất", với "người", với
"thuần hậu nguyên thủy", lúc nào nét mặt cũng thê thảm và đăm chiêu suy
nghĩ, vì bất đắc chí, vì mải mê theo đuổi những dự định, những công trình,
những tác phẩm thật lớn, thật sâu, thật "bác ái", "nhân đạo", "xã hội". Và
thật vì nghệ thuật trên hết!...
Trong khi đi đường rồi sau bữa cơm chiều, uống nước nói chuyện với
nhau, tôi ngoài miệng vẫn vui đùa cười ngất với anh Kim Lân, nhưng trong
bụng, trong tâm, trong trí càng như lửa đốt. Anh Kim Lân đã lấy ở bị ra
cuộn bản thảo. Một tập khá dày. Chữ anh Kim Lân vốn đẹp, giờ chép lần
chót đưa xuất bản lại càng như một thứ chữ in. "Đôi chim thành", đúng như
là chữ khắc ở ngoài bìa với tên tác giả.
"- Ông Lân ơi! Đây là giờ phút tôi nhận đứa con đầu lòng của ông đây.
Tôi sẽ đi điều đình sao để ông có tiền, những cũng chính là để ông có sách.
Ông mới chơi với tôi, thân với tôi ngay, điều đó thật thú. Nhưng ông còn là
đồng chí của tôi nữa, của chúng tôi nữa. Sách của ông mà ra được thì bên
cạnh những Nam Cao, Tô Hoài, Nguyễn Đình Thi, Nguyễn Huy Tưởng..., -
Văn hóa cứu quốc lại có thêm một sự đóng góp, một sự hoạt động. Một
đóng góp hoạt động nhỏ nhặt thôi, nhưng thật là cần là quý trong lúc này,
chống lại cái nền văn hóa thối nát, quái gở, phản động và phản cách mạng
đang hoành hành. Đây cũng còn là cả một nguồn cổ vũ cho ông một khi
ông đã được tiếp xúc với quần chúng, tìm thấy ở đây thêm sức mạnh và
