***
... Đã hết tháng ba sang tháng tư rồi. Những gánh vải đỏ mòng, và các
thứ dưa gang, dưa chuột đã thấy đi bán nhan nhản ở các ngả đường. Những
người ăn mày và chết đói ở Hà Nội vẫn đông vẫn nhiều, nhưng dù sao đến
bấy giờ cũng thấy vãn. Có nơi đã gặt lúa chiêm. Gạo cũng hạ xuống một tạ
được năm chục, bảy chục rồi một trăm đồng. Nhưng trên đường ra chợ
Hôm, hay lên các chợ Đồng Xuân, Cửa Nam, Hàng Da vẫn đây một xác
chết, kia một xác chết, và đây mấy mẹ con, kia mấy đứa bé hay một ông
già, một người bố ngắc ngoải. Kẻ sống và thây ma vẫn lẫn lộn nằm ngồi
với nhau.
Cái không khí đói kém cùng kiệt vẫn kéo dài này càng thêm ngột ngạt.
Bởi vậy càng chạy công việc, càng hoạt động, phải lo lắng bận rộn, tôi càng
thấy thênh thoáng đầu óc. Trái lại càng cắm vào những trang bản thảo, tôi
càng thấy khó viết quá. Nhất là lại càng thấy nhớ nhà, thương nhà vẫn đang
phải lần hồi từng đấu gạo, từng mẻ khoai, ở nhờ trong xóm đạo cạnh cái ga
nhỏ Đồng Xá heo hút bên đường tàu hỏa Hà Nội - Hải Phòng kia.
Gác chúng tôi gần ngay chợ Hôm. Những buổi đi chợ mua vội mấy
mớ rau muống hay mấy quả cà chua, tôi đã để ý một đám trẻ. Trong đám
này có những đứa nằm rù ra, có những đứa trông vẫn tỉnh táo cười đùa với
nhau, tuy chúng đúng là chỉ còn da bọc xương, và là thứ da mốc mác đen
sạm. Một đứa làm tôi chú ý hơn cả vì lần nào cũng vậy, tôi đi qua đều bắt
gặp nó nhìn tôi như cười cười. Thằng này cũng gầy tóp, đầu tóc nó cũng chỉ
còn lơ phơ như tóc cò, da đầu mốc sần lên có chỗ đóng vẩy rồi. Nhưng từ
quần áo đến gương mặt nó không tả tơi, bẩn thỉu, lem luốc quá như chung
quanh. Đặc biệt là gương mặt nó, một gương mặt có một vẻ hiền lành và
thông minh của một trẻ đã được ăn học vậy.
Nhưng tại sao nó cứ nhìn tôi và chỉ cười cười, chứ không hỏi xin tiền
xin ăn gì cả? Hai lần, ba lần, rồi bốn, năm lần. Một hôm, vào khoảng gần
