Tiếng nó nhi nhí, mặt nó cắm xuống, mắt chơm chớp và hình như nó
chỉ chờ một cái hất hàm hay một tiếng hỏi to, là cũng có thể tối tăm mày
mặt, hoặc sẽ ngồi sụp xuống, hoặc ngất hẳn đi.
Bữa cơm hôm ấy tôi lại là người chuyện nhiều hơn với Nguyễn Huy
Tưởng. Chuyện về nó. Tất cả những sự việc và sự tình tôi đã hỏi nó và nó
đã cặn kẽ cho tôi nghe lúc tôi giúp nó tắm gội, lúc nó thay tôi vào đun bếp
nấu nước pha chè vừa sưởi vừa chuyện, tôi đều kể lại với Nguyễn Huy
Tưởng.
Tên nó là Lê Văn Hậu, quê ở Hưng Yên. Nhà nó có ba sào ruộng và
có nghề làm đậu, đổi bún, nhưng đói quá đã phải bỏ làng ra đi (Nó còn cho
biết, không kể hai năm học chữ Nho ông bác, nó còn được học chữ quốc
ngữ đã gần làm đến tính đố, và cả đứa em trai lớn của nó cũng được đi
học). Bố nó chết ở dọc đường số 5. Mẹ nó chết ở Hà Nội. Còn hai em nó
nay không biết ở đâu, đã chết hay vẫn còn sống. Cái hôm nó theo một bọn
đi chôn xác, giúp họ và xin được nắm cơm về, thì không thấy hai em, mặc
dầu nó đã dặn đi dặn lại "Hai em cứ ngồi ở chỗ này, thế nào tối anh cũng
về, anh không bỏ hai em đâu, về anh sẽ về đem cả cơm ăn nữa!".
Sau bữa trưa, đến tối khi đi phố với Nguyễn Huy Tưởng, tôi vẫn còn
chuyện với Nguyễn Huy Tưởng về nó. Và tôi phải lựa tất cả những chữ ý
nhị nhất để đến cái "nút" này: tôi xin cho nó ở với Nguyễn Huy Tưởng, ở
với chúng ta. Cái lý do như lòng thương, tình yêu người, vân vân... tôi miễn
phải nói. Mà tôi chỉ nhấn có mấy nét: là nó hiền lành sạch sẽ, nó sẽ chăm lo
việc cơm nước cho hai thằng, để nhỡ khi tôi phải chạy việc này, đi chỗ kia,
liên lạc và công tác bất thường, thì "Tưởng" không phải chờ "mình", không
phải đi ăn cơm hàng, cũng như quần áo thay ra và nhà cửa đã có người giặt
giũ sắp xếp cho.
Một điểm nữa và là điểm căn bản: hai suất gạo của Nguyễn Huy
Tưởng và tôi ăn sẽ không đụng chạm gì tới. Anh đã nhường gạo của vợ con
mình cho tôi, tôi không đời nào dám lạm dụng, mặc dầu nhiều lúc anh lại
