khổ bơ vơ trong cái cảnh chiến tranh khủng khiếp báo hiệu cho loài người
sắp phải đến ngày phán xét nọ tìm đến cầu xin một nguồn an ủi: đó là Đức
Chúa Trời. Phải, Đức Chúa Trời với những Đức Mẹ, Đức Chúa Giê-su, các
thánh tông đồ và các bà thánh trọn đời đồng trinh... Chỉ các chúa các thánh
này mới có đủ quyền pháp làm cho loài người thoát khỏi những tai ương
khổ não. Chính dưới chân các chúa các thánh này, cả những kẻ đương là
cao trọng quyền hành nhất thời cũng phải sấp mình xuống mà chịu các ơn
phép thiêng liêng, chịu sự thưởng phạt.
Trong khi thợ thuyền lần lượt bị đuổi ra khỏi nhà máy, xưởng thợ, thì
nông dân cày ruộng cũng lần lượt bỏ làng mạc quê quán ra đi tha hương
cầu thực. Ruộng đất của họ càng dồn vào tay các địa chủ và nhà chung, -
ruộng đất bao đời tổ tiên cha ông họ truyền nhau làm ăn sinh sống tới nay
không hiểu tại sao đã cùng kiệt, khiến bao nhiêu mồ hôi nước mắt của họ
đổ xuống cũng không làm cho họ kiếm đủ miếng ăn. Những con người cày
sâu cuốc bẫm ấy, trước khi gồng gánh bên chiếu, bên con bên nồi bỏ làng ra
đi, những sở mộ phu cao su hay lên những vùng đồi núi mở trại lập ấp, đều
đã đến hôn chân Chúa ở nhà thờ, xưng tội, chịu lễ, chào xin cha xứ để được
thật trọn vẹn ơn Chúa, ơn cha trên bước đường xiêu tán.
Những đoàn thanh niên thợ thuyền công giáo (J.O.C) mọc lên khắp
các thành phố có nhiều nhà máy, trong khi các ái hữu thợ kim khí, thợ
thông phong, máy tơ, máy sợi v.v... đều bị giải tán hết. Những anh em hoạt
động đấu tranh đều bị tra tấn, bị kết án xử tù, các trụ sở triệt hạ không còn
một dấu vết; thanh gỗ của tấm biển đề tên ái hữu chỉ còn mờ mấy nét cũng
bị đem chẻ làm củi đun... Rồi đoàn thanh niên học sinh công giáo (J.E.O).
Quán cơm cũng của công giáo. Đồng tử quân cũng của công giáo ùn ùn tiếp
theo.
Những ngày đầu xuân tất cả Nam Định nhỏ bé xơ xác tiêu điều như
ốm như liệt kia, chỉ còn có chung quanh khu nhà thờ lớn là đông vui, luôn
luôn rước kiệu mình thánh những ngày thứ sáu đầu tháng. Tiếng cầu kinh
