như ri. Tiếng kèn đồng, tiếng chũm chọe inh ỏi như hành quân xuất trận
hay xử án thiêu ai. Thanh niên công nhân, quần xanh, áo trắng, cầm cờ nửa
vàng nửa trắng và cờ trắng hình đuôi nheo in chữ thập đỏ. Đồng tử quân và
hướng đạo sinh, đội mũ vải, mặc quần cộc áo cộc cùng màu lá cơi hay màu
nâu, cũng cầm cờ đuôi nheo nửa vàng nửa trắng, và cờ in hình thập tự đỏ.
Toàn những con cháu khôi ngô của các nhà quyền quý, giàu sang, đạo đức
thời bấy giờ. Các đám rước thánh thế này diễn ra như những đám Thập tự
quân khi xưa trẩy một cuộc viễn chinh trong đói rách, nắng mưa và máu để
được sang thành Jê-ru-sa-lem mà ôm hôn đất thánh...
***
Nhưng tôi ra Hải Phòng chỉ ít lâu rồi cũng lại thấy tâm trí càng bị đè
trĩu, và một sự đau xót vô cùng cứ da diết lấy người.
Cái thành phố công nghiệp và hải cảng quen thuộc của tôi ấy tuy bề
mặt có vẻ tấp nập vui hơn cái thành phố bé nhỏ Nam Định chôn rau cắt rốn
của tôi, nhưng cả đến cái bề mặt nhếnh nhoáng này rồi cũng để trơ trật ra
sự sa sút, kiệt cùng của cái bên trong đã ruỗng. Tôi về một xóm lao động cũ
sống với gia đình chưa được bao lâu thì phải chứng kiến không biết bao
nhiêu cảnh tàn phá của chiến tranh, mà những người phải chịu đựng đều là
những bà con anh em chung quanh.
Xóm tôi ở rất đông người làm Máy tơ có bà Oắt. Nhà Máy tơ đóng
cửa. Từ ngày bà Oắt ở nhà, bà càng nói nhiều. Người bà như con cò rạc,
răng lợi trơ ra vêu vao, mắt kèm nhèm càng toét thêm. Chưa sáng người
trong xóm đã thấy tiếng bà. Bà chửi, bà réo, bà rủa thằng Oắt. Bà được mỗi
mình thằng Oắt. Thằng này đã mười bốn, mười lăm tuổi, người cũng như
con cò rạc, nhưng khác mẹ là mặt nó lúc nào cũng như mặt long thần. Bọn
trẻ chung quanh gọi là thằng Ót. Cả ngày Ót đi hôi cá, bắt ếch, tìm ngó sen,
đánh giậm, lấm láp, cứ như ma chôn ma vùi ở bờ đầm, ở ngoài ruộng. Bao
nhiêu sách bút mẹ mua cũng mất hết. Không học cậu giáo nào đậu được
tuần lễ. Có lúc người mẹ, yếm xoạc trễ cả vú, quần rách mướp, ống thấp
