chúng thì không sức gì lay bật đi được. Cũng như lòng tin ở Đảng của quần
chúng càng qua những chặng gian nguy khốn khổ thì càng thêm tươi thắm.
Sức sống của cách mạng, sự hy sinh chiến đấu của quần chúng,... sự
lãnh đạo sáng suốt và tinh thần sắt đá của Đảng vượt qua các cơn bão lửa
của khủng bố,... lòng tin ở tương lai chắc chắn rực rỡ của nhân loại bất
khuất trước bất kỳ sức mạnh dã man phản tiến hóa nào,... và dân tộc Việt
Nam cần cù anh dũng, tự mồ hôi và máu của mình đã viết nên bao trang sử
tuyệt vời... tất cả đó là những dòng sữa nuôi dưỡng cho máu thịt và tâm hồn
của chúng tôi, đó là những dòng ánh sáng luôn luôn rực lên trong tư tưởng
và tinh thần chúng tôi.
Chính giữa thời kỳ này Đề cương văn hóa của Đảng đã đến với chúng
tôi.
Tôi còn nhớ bản Đề cương viết chữ tay nhỏ xíu, khổ giấy nhỏ chỉ bằng
bàn tay gồm có tám trang. Như Phong đưa cho tôi vào một ngày mùa rét
1943 ở nhà một anh bạn làm kịch ở Hà Nội, nơi đây chúng tôi vừa lấy làm
địa điểm liên lạc, vừa làm chỗ tụ họp của những anh em văn nghệ sĩ có cảm
tình với cách mạng, và của cả những anh em văn nghệ sĩ chỉ muốn sống
làm văn học nghệ thuật không thôi. Chiều chiều Như Phong và tôi đi phố
trao đổi ý kiến với nhau. Sau đó, chúng tôi tìm cách đưa ba điểm chính Dân
tộc, Khoa học, Đại chúng trong bản Đề cương gợi ý và nêu thành những
vấn đề để anh em bàn cãi, nhận định trong những buổi gặp gỡ nói chuyện
với nhau về văn nghệ, về lịch sử, về triết học, v.v... về thế nào là chất cao
quý, chất "người", chất tiến bộ của văn học, nghệ thuật, của văn hóa.
Từ cuối năm 1944, chúng tôi đã phổ biến tương đối được sâu rộng bản
Đề cương trong những anh em có cảm tình với cách mạng, với Đảng, và
trong những anh em thành thực đi tìm phương hướng cho đời sống trí tuệ,
tư tưởng và sáng tác nghệ thuật của mình. Đầu năm 1945, đúng ngày mồng
một Tết Ất Dậu, Văn hóa cứu quốc tổ chức một hội nghị thảo luận bản Đề
cương. Địa điểm họp trong làng Nghĩa Đô, ngay cạnh Hà Nội, nhà đồng chí
