... Xa cách hẳn các bạn kết nghĩa đã học với nhau từ lớp bét, lên lớp
tư, lớp ba (11)và sống côi cút, tôi càng khát bạn. Và càng đọc Thủy hử,
càng mê Lương Sơn Bạc, thì càng thấy rõ những cảnh giàu sang hãnh tiến
trái ngược ở chung quanh.
-----
(11) Hệ thống trường Tiểu học hồi Pháp thuộc có 6 lớp: Lớp năm (tức
lớp bét), lớp bốn, lớp ba, lớp nhì năm thứ nhất, lớp nhì năm thứ hai và lớp
nhất.
Nhà T.P. chỉ chạy chọt ở các cửa quyền thế, được buôn độc quyền
muối mà đã từ một cửa hàng nhỏ và một anh ký khổ vọt lên thành triệu
phú, xây hàng dãy nhà, dãy phố cho toàn quan tây, quan ta và công chức
lương cao nhất thành phố thuê ở. Mỗi khi vợ chồng và thằng con đi lễ hay
đi chầu, thì chính cha chánh sứ đón chào, chuyện trò từ cửa nhà thờ vào
đến phòng khách. Gia đình ngày càng thêm vai vế, không những nhất thành
phố, mà còn nhất mấy tỉnh. Chỉ "nói" không với các quan công sứ, thống sứ
mà thằng em cũng được làm nghị viên, rất gian quyệt trong những năm đàn
áp cộng sản phong trào 1930 - 1931 ở Nam Định.
Trong khi nghe được câu chuyện làm giàu và hiển vinh này, tôi đã đi
theo sau và trông rất lâu những người kéo xe bò nước và những đám quét
đường, dọn cỏ rác ở các vườn hoa và dinh thự to. Họ phần đông là dân làm
muối bị án tù muối lậu. Toàn những đàn bà nhà quê vùng biển, trông sao
mà hiền lành, nhẫn nhục. Nhiều người còn trẻ, vừa chạy theo xe, vừa day
day bầu vú, yếm đen thủi và ướt đẫm.
... Tôi còn được biết một thằng béo xề như con lợn cạo trắng, chuyên
cho vay lãi rất nặng, nhà chỉ nuôi đầy tớ gái trẻ. Nó đã có lần lấy dùi sắt
nung đỏ dùi vào vú con sen, vu cho tội ăn cắp. Hàng phố gọi nó là Hàn-cá-
kho. Nó được bằng Hàn lâm đãi chiếu, thưởng cho cái công nịnh và dắt
khách cho các quan Tây. Còn tên Cá kho là do nó đã bắt đem về nhà cả nồi
