tiến như gió cuốn, sấm sét ra uy, một lúc cản phá hai mươi vạn quân Thanh,
tướng súy, binh lính bỏ nhau tháo chạy về nước không cả kịp thở và ngẩng
mặt trông trời... Con người anh hùng cái thế ấy, đối với triều họ Gia Long
và cách trình bày của sử thuộc địa, trước sau chỉ là một tên giặc và một
ngụy triều!
Trong sách học, phần chính về các triều trước đã quá sơ sài, lại còn bị
cắt xén và sắp xếp giới thiệu rất tùy tiện, sai lệch như vậy, nên gần như
không để được ấn tượng gì chính đáng trong trí não tôi, ngoài mấy hình ảnh
in thô sơ, như Hai Bà Trưng cỡi voi đánh đuổi quân Đông Hán, hay Trần
Bình Trọng đeo kiếm đứng hiên ngang trước quân Nguyên xâm lược.
Nhưng tôi đã có một sự may mắn bất ngờ là được đọc và nhớ sâu, nhớ
nhiều về một số sự kiện của sử nước bằng cuốn sách quảng cáo thuốc của
một nhà thuốc in trong Sài Gòn.
Không hiểu do chủ hiệu đặt viết hay do dụng ý và thói quen nghề
nghiệp của người soạn sách, - tôi không hề thấy đề tên tác giả biên soạn là
ai - mà "cuốn sử" này lại nhiều chuyện, nhiều sự tích đến vậy? Nhưng
chuyện và sự tích của từng sự kiện và từng triều đại in bên cạnh những nào
thuốc sốt, thuốc cảm, thuốc đau răng, đau mắt, đau bụng, đau xương, thuốc
giun, thuốc bổ tì, bổ phế, hậu sản, ho lao, ngã nước, thuốc đẻ con nhiều,
thuốc già uống trẻ lại... Có các thứ tên nghe cứ như là thuốc của các tiên,
các thánh, với nào quế, phụ, sâm, nhung, nào dãi cá voi, thận hải cẩu, và
các kiểu chai lọ, hộp ống. Nhãn hiệu thì mang hình một ông Phật đầu trọc,
bụng phệ, mủm mỉm cười, gọi là nhãn hiệu ông Phật mập, trông như một
chủ bán cao lâu no nê phả phê giữa mùa hè không cần quạt gì cả vì quá mát
da mát thịt. Ông ta vừa ngủ trưa dậy thì có các thứ nàng hầu tắm táp cho và
bón cho ăn hết liền mấy liễn chè hạt sen long nhãn và yến hấp đường phèn.
Tôi đã đọc truyện từ Lạc Long Quân và Âu Cơ là con rồng cháu tiên
đẻ một bọc trăm trứng nở ra một trăm con trai, đến chuyện Sơn Tinh - Thủy
Tinh, Trọng Thủy - Mỵ Châu và các sự tích bánh giầy bánh chưng, trầu
