giường ấy. Càng ngày mẹ Thanh càng như hệt bà ngoại Thanh. Có khác
một chút là tóc mẹ Thanh chưa bạc hết và người còn có tí da tí thịt chứ
không khô gày quá như bà ngoại Thanh. Còn một điều nữa là mẹ con
Thanh không còn ở cái nơi chôn rau cắt rốn với bao nhiêu điều buồn tủi
đau xót của một cảnh đời nghèo túng cô độc.
Cái tỉnh Nam Định ấy, có lẽ không bao giờ mẹ con Thanh trở lại.
Mẹ Thanh nuôi Thanh ăn học đã đỗ được bằng sơ học Pháp - Việt. Hai
mẹ con đã đưa nhau đi hết cửa nọ đến cửa kia mà không sao có được công
việc. Các nhà Máy sợi, Máy tơ, Máy chiếu, Máy rượu, nhà thầu Vệ sinh,
nhà thầu Sở lục lộ, thậm chí đến xin làm việc cơm không cho mấy nhà mở
gara chữa ô tô... cũng không đâu lấy người. Trái lại, đâu cũng chỉ thấy hàng
chục, hàng trăm người chầu chực, đút lót mà họ lại có nhiều chân tay bên
trong lo liệu cho chứ không như Thanh...! Mười bảy, mười tám tuổi đầu,
vừa thôi học ở nhà trường ra, sức vóc yếu đuối, cảnh nhà đã đến bước cùng
kiệt, công việc như thế, Thanh sẽ làm gì mà sống được bây giờ? Đói khổ,
khó khăn, vất vả, lầm than... đều ghê sợ. Nhưng có một điều Thanh còn
thấy ghê sợ hơn, ghê sợ vô cùng, và đã tới lúc Thanh không thể nào chịu
đựng được nữa rồi: thành kiến và tai tiếng.
Ở cái tỉnh Nam Định của Thanh ấy có đói cũng không được chịu đói
một cách yên thân. Người đói phải làm như mình không đói, để không ai
biết được mình đói, để ý đến cái đói của mình. Nhà bên này đường, bên kia
đường có thiếu bữa gạo phải đem quả son đi vay. Ăn cháo, trong nhà phải
đóng cửa và rít vào tai các con nhỏ không được đòi thêm, tranh nhau, khóc
lóc. Gần đến ngày giỗ chính mà trong nhà chưa mua sắm được các thứ thì
người nàng dâu cả bàng hoàng như sắp ra tòa tử hình. Lúc quẫn bách, có
cặp áo, chiếc chậu thau, chiếc mâm muốn đến hiệu Vạn Bảo cầm thì phải
thuê người đưa đi từ gà gáy. Nhà nào mang công mắc nợ mà thấy tên khách
nợ tay xách cái khăn gói lòi thòi bộ xe lọ, cái cút, chỉ đến đầu ngõ hắng
