Năm năm cứ đến ngày lễ Phục sinh, nhà thờ mở thi "ngắm" mười lăm
đường thánh giá cho toàn xứ mà họa hoằn mới có nhân danh được giải và
giải thưởng về tay một vài "quan viên" ở họ ông thánh khác, người ta lại
nhắc đến cô Na. Nhiều bà táo tợn đã mượn khăn áo đàn ông, xui Na búi tóc
mặc quần trắng, áo the, đi xứ xa xin vào "ngắm", nhưng Na không dám. Có
lần, giới nữ họ bà thánh Ana đánh lừa Na, bảo đến nhà bà trùm có việc cần.
Khi Na đến, áo thụng xanh, khăn trắng đã sắp sẵn, họ xúm lại mặc áo, chít
khăn cho Na rồi bắt Na đứng giữa nhà "ngắm" không cần sách gì cả.
Na khoanh tay, đầu cúi cúi, cất tiếng như có thật nến thắp, trầm đốt,
sách mở và thánh giá ở trước mặt. Bản ngắm dài nhất, nhiều câu, nhiều chữ
khó nhất, người "ngắm" phải lên gối xuống gối để quỳ lạy tượng chịu nạn
cũng nhiều nhất, non nửa tiếng đồng hồ ngân nga thánh thót không gợn một
vấp váp, không chệch một nhịp nhàng. Cho đến chữ cuối cùng, tiếng ngân
sau chót vẫn còn thấy ngân vang như không dứt với tiếng trống con tung
tung một hồi chấm thưởng. Na rành rẽ, khoan thai lúc "ngắm" thế nào thì
khi quỳ lạy thánh giá lần cuối cùng rồi đi về chỗ cũng chững chạc, ý nhị
như thế. Mấy bà đã vồ ôm lấy Na, kêu rú lên, xuýt xoa mãi: "Giêsu! Giêsu!
Lạy Chúa tôi cái con này!". Ông cụ trùm đi về, đứng né bên cửa, không chờ
Na cởi áo cởi khăn, đi vào, lắc đầu:
- Cái con Na thế này thì ghê gớm thật. Năm nay tao bảy mươi tư tuổi,
đi lên xứ Bắc, ra cả xứ Đông, chỉ thấy có mày là một thôi đấy!
Na không phải là người có nhan sắc. Người dong dỏng, da ngăm đen,
gò má xương xương, hay ốm, nhút nhát, cả ngày chỉ quanh quẩn trong nhà
với mẹ. Năm Na đôi mươi, hai mươi hai, hai mươi ba, có mấy đám hỏi. Có
cả đám xin ở rể. Bà mẹ nhận nhời nhưng Na từ chối. Hỏi ý Na, Na chỉ ngập
ngừng nói mẹ được mình con, con có mình mẹ, nghĩ cảnh nhà Na chưa dám
tính đến chuyện chồng con. Na hai mươi bốn, hai mươi nhăm rồi hai mươi
sáu. Đùng cái, một chuyện gớm ghiếc thực thực, hư hư truyền đi. Na có
