nói xin giả các món nợ cho "người" và còn cố xin được xây đền ơn "người"
một ngôi mộ bằng đá.
"Người" chuyên bốc thuốc làm phúc. Những năm dịch tễ, "người" đi
chữa cho cả tỉnh. Ai đưa tiền thì đưa, không đưa thì thôi. "Người" còn xuất
cả tiền cho những kẻ nghèo khó mua ván, mua chiếu. Cái mũ dạ là của một
cụ đồ nho nghe đâu là cháu quan án, quan bố gì bỏ cả tập ấm vào rừng
chống nhau với quan Tây ở ngoài Đông Triều, Quảng Yên rồi ốm chết ở
trên núi. Ông cụ đồ nọ cũng nổi tiếng, nổi tiếng về hay chữ, nhưng đi thi lại
không đỗ. Có một chú khách nghe tiếng ông cụ tìm đến xin chữ ông cụ để
treo ở nhà và biếu ông cụ cái mũ nọ thửa mãi tận Bắc Kinh. Cụ Lang già
cũng chữa thuốc và không lấy một đồng nào của người con giai cả con ông
cụ đồ hay chữ nọ. Ông cụ đồ nọ biếu lại ông cụ Lang cái mũ. Tuy nhận
nhưng ông cụ Lang chỉ cất đi. Cái mũ truyền đến đời ông ngoại Thanh.
Ông ngoại Thanh được mỗi mình mẹ Thanh, và, đến đời "người" nhà lại
càng sa sút. Một năm rét chết cả trâu cày, mẹ Thanh đã mở tay nải ra để lấy
mũ đưa cho chú dượng Thanh, nhưng nghĩ ngợi sao lại gói lại, cất đi...
Từ ngày Thanh có trí khôn, Thanh đã thấy những lúc giở giời, những
ngày con nước, mẹ Thanh ngồi gục lên cái tay nải và cái thúng sơn ấy. Năm
nay Thanh mười tám tuổi rồi. Cũng vẫn trên cái giường bình khung cũ kỹ
ấy, dưới cây thánh giá và tấm ảnh Trái tim Đức Mẹ ấy, chiều hôm ban sáng
hay những lúc vắng vẻ, mưa gió, mẹ Thanh vẫn ngồi một mình lần tràng
hạt và đọc thêm không biết bao nhiêu kinh mà cả những con gái thơ kinh
nổi tiếng trong nhà bà sờ, ở các họ lẻ, ở toàn xứ đọc cũng bị vấp, bị lỗi.
Duy chỉ có mẹ Thanh khi ở nhà cũng như khi đi thi kinh, thi bổn, gặp bản
khó đến đâu, lạ đến đâu cũng đọc trơn tru. Ví thử cho cả "nữ" được thi
"ngắm" thì giải hàng xứ về hết họ ông Thánh Giuse nhà ta mất! Chung
quanh cô Na - Na là tên cái của mẹ Thanh - qua bao nhiêu năm đã đồn đi
không biết bao nhiêu chuyện.
