theo đấu tranh, ủng hộ đấu tranh thôi!". Rồi bà cụ Xim lại thoái thác xin
phép xuống bếp hay đi ra ngõ. Bà cụ nói thế nhưng khi Chấn hay Hiền đọc
báo cho người chú họ của Xim hay nói chuyện với người chú nọ và hai
người thợ trẻ thì bà cụ lại đem quần áo ra ngồi vá ở cửa, hay lấy rau dưa ra
nhặt, lấy đỗ ra xiết ngoài hàng hiên, vừa làm vừa nghe trong này nói, vừa
nhìn ra đường nghe ngóng. Còn ban đêm thì bà cụ ra hẳn ngoài ngõ têm
trầu, bổ cau chuyện với bà hàng nước. Hôm nào Chấn đói, vừa phần không
còn một đồng nào trong người mà đi xoay ăn vớ vẩn nhỡ ra bị lộ thì nguy,
Chấn và Hiền lại về nhà bà cụ. Lần nào cũng thế, bọn Chấn hễ đến là phải
ăn, không ăn cơm thì phải ăn xôi chè, ngô luộc, khoai luộc. Nhưng thường
là phải ăn cơm. Bà cụ thường lấy chỗ củ cải phơi khô để dành đem dầm với
nước mắm ngon, đường, gừng cho hai người ăn. Còn canh, bà cụ hay nấu
canh rau ngót, rau muống với trứng cáy. Những món ăn này đã làm Chấn
nhiều lúc ở trong tù chợt nhớ đến mà tê cả góc miệng. Và mỗi lần nghĩ đến
bà cụ Xim cũng như bao nhiêu cơ sở quần chúng khác, Chấn lại bùi ngùi,
nghẹn ngào cả người. Chao ôi! Làm sao Chấn lại gặp lại được bà mẹ già
yếu nọ, - một nữ công nhân hàng ba mươi, hơn ba mươi năm bán sức lao
động, đời mình tàn phế rồi, thì đời con thay thế, đứa con gái bé nhỏ của
mình cũng lại đứng cái máy nơi đây lưng mình cúi xuống đã còng, nơi đây
mắt mình cúi xuống đã gần mờ, nơi đây đầu gối bắp chân mình ngày nào
săn gân chắc thịt giờ đã gần bại bệt, và hai bàn tay mình đã thoăn thoắt làm
ra bao nhiêu của cải giờ xương xẩu, run rẩy, không có một mảy may gì!...
Hôm nọ đến ăn giỗ Quất, thoạt trông thấy bà cụ Xim lòm khòm cẵm
cháu, Chấn lại tưởng như ở trong một giấc mộng. Giữa chỗ đông người, hai
bà con chưa nói gì được với nhau. Chấn định đến nhà bà cụ lại ăn bữa cơm
và nói chuyện nhiều thì bà cụ đã nhắn Sấm bảo thế nào Chấn cũng đến kẻo
bà cụ mong. Chuyện gì đây? Công việc gì đây? Người mẹ già và người
quần chúng cơ sở quý mến vô cùng của Chấn này!
- Anh Đấu uống nước đi. Anh không bận quá thì trưa nay cố ở lại ăn
cơm với tôi. Hôm nay đổi ca, cái Xim trưa nó lại được về ăn cơm nhà.
