... Hôm nay có một người không ở nhà phe mì nhưng cũng ngong
ngóng ông già phe mì dậy. Rồi khi ngọn đèn ở đây vặn lên, chiếu một vùng
ánh sáng nhập nhòe đùng đục qua những khe cửa quét hắc ín và những bực
thềm gây gây mùi thuốc vàng mùi nước kê din, người này cũng rộn rực lên
vì mừng rỡ. Đó là mẹ La ở trại đàn bà xế cửa nhà phe mì. Trại đàn bà cũng
chật chội, số người cũng ngang với người ốm của nhà phe mì. Tất cả mười
hai nhà pha. Bốn người Thổ, một người Mèo và bảy người Kinh. Có ba
người án nặng. Một chị Thổ bị hai mươi năm, tội bỏ thuốc độc cho lão
chồng già nghiện làm xã đoàn, y đã mua chị về làm vợ năm chị mới mười
ba tuổi. Một người đã có tuổi, ở vùng biển Nam Định, đi cấy cho nhà thờ
xứ, dám ăn cắp cả tiền Đức Bà và cũng bỏ thuốc độc làm chết một thầy già,
cũng bị hai mươi năm. Chị tù thứ ba chuyên mò cua bắt ốc người như dở
dở hâm hấp, đã nhiều lần chửa hoang. Chuyến cuối cùng, chị đẻ con được
ba tháng bỏ con xuống ao, chị bị mười năm. Còn mẹ La chống cái án tòa
Hải Phòng xử năm năm lên tòa Thượng thẩm Hà Nội bị tăng lên mười năm.
Mẹ La nằm ở cuối trại. Mé tường chỗ mẹ nằm cũng quét hắc ín; các
gầm các xó sàn cũng quanh năm gây gây tanh tanh mùi thuốc kê din, mùi
thuốc vàng và mùi đầu tóc, mùi quần áo, đồ đạc, thức ăn mặn muội lưu
cữu. Qua khe tấm cửa gỗ bắt đinh bù loong, mẹ La đã đón nhìn được ánh
đèn, và nghe thấy tiếng ho, tiếng thở, tiếng lầm thầm của ông già phe mì.
Khi mẹ thức dậy, cái đen tối ở trên đầu mẹ, ở chung quanh mẹ thăm thẳm
như chết, lạnh cũng như chết. Ngọn đèn của trại tắt từ lâu. Sương mù và khí
núi rỉ vào làm trại hun hút như một hang sâu, một nhà mồ. Cùng lúc mẹ La
ló đầu ra, nhìn ánh đèn nhà phe mì thấy tâm trí rạng sáng tỉnh táo hẳn lên,
thì những mùi gây tanh cũng như thoảng đi. Nhưng hé thở ra ngoài chiếc
chăn chiếc chiếu chằng đụp, mẹ La lại càng buốt càng lọng cả đầu óc, tuy
mẹ có đỡ ngột ngạt.
Lần này mẹ La thà rằng bị rét buốt còn hơn là chịu cái bưng bít ngột
ngạt. Nhất là mẹ lại được trông thấy ánh đèn bên nhà phe mì, được nghe
thấy tiếng ông cụ trong cái phút giờ thăm thẳm của ngục tù đêm tối sương
