và lại được hát ru. Mẹ nằm với cả hai đứa con gái, đánh võng mà ru. Chao
ôi! Mình ru con mà tưởng như mình hát. Mình hát cho các con nghe, cho cả
mình nghe hay chung quanh nghe cũng được. Giọng mình chẳng thanh
chẳng ngọt, chẳng nao nuốt như của những ai kia, thì mình vẫn cứ thấy nao
nuốt, cứ thanh cứ ngọt với mình. Cả những câu hát nữa, hát với những con
cò, con bống con bang, cái trê, cái tép, củ từ cháo kê... mà thấy như hát với
những Hằng Nga; loan phượng, đào tiên. Nghĩ đến đời mình nghèo khổ
càng thấm thía. Càng nghĩ như thế người nào cất tiếng lên ru hay hát mà
chả nao nuốt êm ái ngọt ngào?!...
- Phen này chỉ có nhất nọ nhị kia thôi. Chẳng may có xảy ra cơ sự nào
thì ta sẽ ôm lấy cả ba đứa con ta mà cùng chúng nó nhảy xuống sông hay
nhảy vào đường tàu mẹ con cùng chết!...
Nắng xói vào gần hết chỗ mẹ La ngồi. Sáng sương gió giá buốt như
thế, giờ lại nóng bức oi ả rồi. Khí núi bốc lên ngun ngút. Nhiều đám mây
trắng vẩn vẩn mờ mờ đi. Càng phía xa trời càng thấp càng nặng xuống. Mẹ
La mở gói trầu cau ra ăn. Mẹ phải dứt thêm mấy sợi thuốc lào nữa vì vẫn
thấy nhạt. Mẹ càng thấy đói. Bây giờ mẹ tỉnh táo hẳn rồi. Chốc nữa, ăn cái
suất cơm của nhà thầu cho tù đi làm cỏ vê về ăn, lại chỉ như voi uống thuốc
gió. Nhất là mấy tháng nay không hiểu giá thầu cơm nhà pha lại hạ nữa,
hay chủ thầu mới xoay xỏa thế nào, mà oản cơm bữa nào cũng nhạt nhoét,
cầm bàn tay cân cân và vẫn thấy nặng nặng nhưng không phải là nặng gạo,
và gạo thì hôi không ai biết được là thứ gạo gì.
Chuyến xe đá thứ tư để xây pháo đài đồn Cao đương phải vượt hết
dốc. Tiếng choòng, tiếng búa,... tiếng đá lăn, đá đập, đá nghiền, đá sàng,...
tiếng kéo gỗ, khiêng gỗ, lăn gỗ,... tiếng cưa xẻ đục đẽo, và tiếng quát tháo
đánh chửi suốt từ các lán cỏ vê dọc đường lên đến núi và cả ở trên đỉnh núi.
Nhà pha người nào người ấy cởi trần hết. Mình mẩy, chân tay lấm bê lấm
bết. Mặt mày càng xanh xám, càng hốc hác, mồ hôi vuốt không kịp. Quãng
đường đầu tỉnh càng bụi. Những xe cam nhông mới, sơn xám, trùm vải bạt,
