chết. Nếu là xác vô thừa nhận hay xác nhà pha thì thầy nguệch ngoạc cho
mấy chữ như chữ bùa vào tờ khai tử đoạn ký vào giấy cho xuất một cỗ ván
để nhà pha đem xác đi chôn.
-----
(8) Hành quân.
Người tù chết không hiểu vì bệnh gì mà vàng như lợn nghệ, da thịt chỉ
động mạnh là nước vàng vỡ ra. Đến hai giờ rưỡi chiều bọn mẹ La chọn
được ván, liệm xong khiêng áo quan xuống ngay bãi tha ma dưới chân núi
cách nhà xác hơn trăm thước. Mẹ La và chị tù dở người đào đất, người tù
ốm xúc đất. Trước đấy cả người tù ốm cũng nhận đào, nhưng ông vừa dận
bàn chân lên cái mai và bị cái xiềng giằng giằng giật giật, vòng sắt càng thít
vào thịt, máu mủ tứa ra, buốt lọng từ gan bàn chân lên tận óc, ông mới chịu
thôi. Mẹ La cũng đau, cũng buốt. Sống lưng mẹ lại như bị dùi đâm điện rút
khi mẹ giơ cuốc lên bổ xuống đất sỏi kình kịch. Tuy vậy cả ba người không
ai bảo ai đều hậm hụi, kẻ đào người xúc và chẳng ai dám khóc thành tiếng.
Thật ra người nào cũng cố nuốt nước mắt. Cái hố sâu đến gần ngực mẹ La
rồi mà cả ba người vẫn hì hục đào xúc. Mãi sau người tù ốm không sao bíu
trèo lên được miệng hố, mẹ La và chị tù dở người phải đun đun đít cho ông
lên, cả bọn mới thôi. Chị tù dở người vừa đun vừa cười hỏi:
- Không biết chết ở xa thế này hồn có còn nhớ được đường mà tìm về
đến quê đến quán không nhỉ? Mà hố đào sâu thế này, mình sống còn phải
mấy người mới kéo nhau lên được, vậy thì hồn đi lên thế nào nhỉ?
Người tù ốm kiếm được miếng ván bắp gỗ lim, ông không biết tên
thật, không biết rõ tuổi và làng người tù chết nên chỉ đề vội mấy hàng chữ
Nho cách quãng như sau vào mặt ván viết bằng hắc ín, sau đấy còn hỏi để
chua thêm:
Nguyễn Văn Mỗ chi mộ Hưng Yên tỉnh - Phù Cừ huyện.
