- Cái con mẹ ma đói ma khát kia! Mày ở đâu mà đến đây thế? Có xéo
ngay đi chỗ khác mà chết đâu thì chết không!
- Cái con mẹ ốm đói kia! Mày muốn chết lại hay sao mà lại lảng vảng
đến đây thế này?!
Nhiều kẻ đã giơ roi, giơ dùi cui lên nhưng lại hạ xuống, chỉ dứ dứ rồi
bỏ đi. Mẹ La càng bỏ cái mê nón đội đầu và khăn vuông trùm tai đi, trông
mẹ lại càng gớm càng khiếp. Cái đầu đã trọc lại nhùn nhũn, xương má gồ
lên, khiến con mắt càng trũng, lờ ngờ, vàng nhớt. Cái miệng của mẹ vêu
vao chìa hết răng ra mà kêu mà lào thào nói còn sợ hơn cả miệng của bộ
xương cải táng.
Mặc dầu đến ga, đến bến tàu, đến đầu đường nào cũng bị xua đuổi,
nhưng mẹ La vẫn phấp phỏng. Mẹ càng nhìn, càng phấp phỏng, bọn cút lít,
lính gác càng tránh mẹ. Tuy mẹ La vẫn lo sợ, tuy bọn thợ sơn tràng cứu mẹ
ở trong rừng đã khuyên đã dặn mẹ La, và cả mẹ La cũng như tất cả mọi
người tù trốn khác đều biết rằng vượt ngục mà lại lần về quê hương bản
quán mình, bằng xe lửa ô tô hay tàu thủy thì rất dễ bị bắt, nhưng mẹ La cứ
đi xe lửa. Mẹ không lấy vé, không lên xuống ở ga chính, nhưng mẹ vẫn đi
hẳn chuyến ban ngày từ Việt Trì về Hà Nội. Mẹ xuống ga Gia Lâm, đi
thủng thẳng đến ga Phú Thụy, vào chợ nghỉ ngơi, ăn cơm ăn riêu cua đậu
rán, và lại hút luôn hai mồi thuốc lào nữa rồi lấy vé về thẳng Hải Phòng.
Mẹ La ốm và đi đường như thế mất hai tháng rưỡi. Không một quang
cảnh nào mẹ La không nhìn, không nhớ lại, không nghĩ ngợi: phố xá, chợ
búa, nhà ga, bến sông, nhà máy, kho hàng, người đi lại gồng gánh, khuân
vác, kéo xe, kéo thuyền. Cả những nhà đoan, sở cẩm, trại lính khố xanh, tòa
án, đề lao, Sở mật thám. Cả những tù cỏ vê, những người mới bị bắt tay
xích chặt, mếu máo, cố ngoái lại dặn dò người nhà, những người đàn bà
quần áo trắng đóng dấu, xanh bủng beo ở các nhà thương. Cả những đứa bé
đi học về học, ríu rít như chim sẻ. Càng nhìn, càng nhớ, càng nghĩ, mẹ La
càng thấy nung nấu trong ruột trong gan. Mẹ càng muốn có được cánh bay
