- Nể nhời bá, chứ không thì nhà còn phải đụng thêm một cẳng bò với
đám cụ Hương làng trên đấy!...
Thế là tất cả vốn liếng đắp cho con lợn bột nuôi đẫy niên và hơn mười
thúng thóc đều dốc vào cái giỗ.
Nhưng thế nào đã xong. Lại còn thuốc phiện. Giường này khách rượu
đã say khướt, phản kia khách hút vẫn cứ tì tì. Tiếng nạo lọ, đánh xái, kéo
thuốc cả đêm cả ngày không lúc nào dứt. Rồi đánh bạc. Cả những trẻ con
chỉ mười một mười hai và những con gái hơ hớ, những đàn bà kéo dài vú ra
cho con bú cũng quấn lấy chiếu bạc. Các cụ ông đánh tổ tôm, các khách
đàn bà ngoài phố đánh chắn, bọn này đánh xóc đĩa. Đĩa lắc ngay giữa sân
trước nhà quây rạp. Lộn ruột nhất vẫn là mấy mâm rượu của bọn kỳ lý.
Nhiều kẻ từ cái mặt cái mũi đến cái nhìn cái cười vào kiểu dở nho lại dở
mật thám, đã giở cả những báo Đông Pháp, báo Trung Bắc ra mà đọc các
bài thơ thách họa ngâm vịnh mua công trái, đi lính mộ, giúp lạc quyên. Và
tán các chuyện về chiến tranh về thời thế, với nào sấm các cụ Trạng, nào
tính sao Thái Ất, nào thuật chiêm tinh và cả sự chiêm nghiệm rút trong các
truyện Tam quốc, Đông chu liệt quốc vân vân...
Một làng sát ngay thành phố, gần nửa làng đi làm thợ nhà Máy sợi và
có hàng chục con trai đỗ Sơ học yếu lược, Sơ học Pháp Việt mà vẫn còn
như thế. Xim lại nghĩ đến nguyên nhân chồng Xim bỏ làng ra Hải Phòng và
sự lặng lẽ ít nói của anh. Nếu anh còn sống và được giác ngộ rồi cũng hoạt
động trong phong trào được đến giai đoạn này!
Ngồi mâm với mấy bà đi làm Máy sợi và có người nhà làm ở Máy
rượu, Sở lục lộ, Xim cố ý ăn uống nhẩn nha để hỏi kỹ tình hình nhà máy,
tình hình công nhân cho đến lúc các bà ra bàn ăn trầu uống nước.
Hơn hai giờ chiều rồi. Xim xin phép bà thím đi viếng mộ chồng và đi
chơi mấy nhà quen. Sợ Xim dềnh dàng rồi lại phải tiếp chuyện những bọn
