con tha phương cầu thực. Những ngày Thanh vơ vất ở các cửa hãng buôn,
nhà máy, sở mỏ, nhà ga, bến tàu, bến ô tô và ở cả cửa nhà thương và cửa đề
lao nữa. Cùng cực và tuyệt vọng! Nhưng rồi mẹ con cũng nhen nhóm dần
dần được sự sống. Con làm cậu giáo dạy học tư, tháng tháng cóp nhặt bảy
tám đồng bạc với mấy chục đứa trẻ cũng toàn con nhà nghèo hèn cùng
xóm. Mẹ không phải buôn lại từng chục bánh chưng làm từng chõ bánh
khúc, chạy vạy từng cân thịt, cân mỡ bán lẩn lút ở các ngõ xóm. Mẹ và con
không những được đều ngày hai bữa cơm nóng, mà cảnh sống lại còn một
ngày một đầm ấm hơn cả khi xưa ở nơi quê cha đất tổ.
Đã thế lại còn được bao nhiêu người quen mới, hàng xóm mới, thân
thiết quý mến vô cùng, - thân thiết quý mến vì tốt bụng tốt dạ, thật bụng
thật dạ, không thể ngờ được, không thể tưởng được. Cũng ở cảnh sống này,
với những con người này, Thanh đã càng ngày càng thấy đời mình đáng
sống hơn. Thanh đương như một kẻ bị xiềng xích đi trong một ngục tối
mênh mông, không sao hiểu được và thấy mình đến phải chịu mãi mãi
những sự đói rách tủi cực, thì gặp được phong trào, gặp được những đồng
chí cộng sản, những chiến sĩ công nhân, những gia đình cơ sở cách mạng.
Tất cả đã vừa như thắp lên giơ soi một bó đuốc kỳ diệu dẫn đường chỉ lối
cho Thanh, vừa như truyền thêm những máu mới tươi tắn dào dạt cho
Thanh thay da, đổi thịt để sống, làm việc, tiến lên giành lấy cuộc đời, tương
lai và hạnh phúc chân chính bấy lâu mơ ước...
... Cái cảnh tượng người người lúc nhúc, xe cộ bụi lầm và cờ biển sặc
sỡ hỗn loạn ở chung quanh Thanh vụt nhòa đi, chìm đi. Những gương mặt,
dáng vóc, mắt nhìn, miệng nói của những con người sao mà Thanh thấy
thân thiết quý mến, lại hiện hẳn lên nhìn Thanh, gọi Thanh. Thanh chỉ chực
mếu. Thanh chỉ muốn bưng lấy mặt. Bóng đen và vị đắng của tấn kịch
trong hơn năm nay Thanh là vai chính lại sa sầm xuống tâm trí Thanh. Sau
những ngày đầu tháng giêng năm 1939 Thanh bị bắt vào Sở mật thám cùng
với mấy thanh niên trong Đoàn Thanh niên Dân chủ và anh chị em thợ nhà
máy Xi măng, nhà Máy tơ, Thanh bỏ Hải Phòng đi loăng quăng các nơi
