cũng không có tòa giảng và gác chuông. Từ ngày khánh thành, cụ Khiêm
chỉ giảng mỗi lần vào tuần lễ phục sinh và đứng trước bậc thềm dựng lan
can ngăn khoảng bàn thờ với các con chiên mà nói. Chuông, thì treo ngay
trên sà gồ lối cửa cha vào ban thờ Mình Thánh. Sáng, chiều, giờ giấc hàng
ngày và các tuần các lễ, bõ nhà thờ giật một mình cái dây nhỏ tí téo cho
chuông bính boong gọi các con chiên. Chả bù với những quả chuông hàng
tấn, trên các tầng gác nhà thờ cao tít, đủ độ lớn, nhỏ với các tiếng kim tiếng
thổ, giật bằng những thừng chắc còn hơn chão tàu to, ba lực điền đu lên chỉ
mới nhúc nhắc! Bệ ban thờ ở trước mặt cha xây bằng gạch. Khám thờ cũng
sơn son thiếp vàng nhưng chân nến, bình hoa đều bằng gỗ, và hoa lá đều
bằng giấy xanh đỏ, màu đã xỉn quăn, cúp, rách rụng và bụi bám trắng.
Tượng Đức Mẹ ngự trong khám. Ở bậc dưới, tượng thánh giá để gỗ,
không khảm nạm gì cả. Chúa Giêsu giang hai cánh tay rỉ máu, đầu đội mũ
gai, nhìn xuống hai bậc gạch trải giấy kim nhũ đã mốc meo dưới chân mình
và cách đó là nền đất ẩm xì, trần trụi, chỗ các bà già và người con mọn
nghèo đói nhất trong xóm trong xứ, những chiều hôm ban tối vắng lạnh
nhất, họ thường đến với Chúa, đọc kinh thầm thì.
Để tỏ lòng kính mến cha xứ và cũng để người cha xứ già lão đặc ân về
coi xứ mình bằng lòng, hầu hết các con chiên trong xóm trong xóm ngoài
không phải đi làm đồng hay ốm yếu quá đều bắt các cháu bé dắt đi, kẻ bồng
bế con cái, kẻ cố lê lết đến. Nhưng sau hàng ghế của cha, không kể hai chú
bé và ông bõ, vẻn vẹn đếm không được hai chục con chiên. Ấy là mấy
tháng nay đã gặt lúa, hầu hết mọi nhà bỏ xứ đi lên tỉnh và các nơi kiếm ăn
gọi nhau trở về gần đủ. Phải, cụ Khiêm đã biết rõ rằng mấy chục con chiên
ấy đã chết, và chết đói. Nhưng sao đến hôm nay cụ Khiêm mới được thấy
thật rằng họ đã chết, hiểu rằng họ đã chết, cả ông trùm già dòng họ Lê và
vợ chồng cụ lang mù ngoan đạo nhất xứ? Và cụ phải cảm ra một sự ghê rợn
và cực kỳ đau xót là: đáng lý họ còn sống, sống tốt sống lành! Hơn ba năm,
về đây chăn dắt họ, làm phép giải tội cho họ sau khi họ xưng tội để được
chịu mình thánh kẻ hàng tháng một kỳ, kẻ vào ngày lễ trọng, nếu như cụ
