Một buổi chiều đầu tháng, cụ Giáo thân sinh anh Minh lom khom ra lễ
ở giữa trời trước một mâm cơm canh. Sau đó cụ quay vào nhà khấn dưới
một bài vị phủ nhiễu đỏ và một bát nhang bầy trên cái tráp sơn then, ở
thành tường gian giữa lá cờ đỏ lại giở ra treo liền với tấm hình có cái vầng
trán mênh mông và đôi mắt sáng nhưng lo âu.
- Hồ Chủ tịch! Hồ Chủ tịch! Từ đêm nay Người lại phảng phất cùng
với những vị thần chú bất diệt của những dòng họ Lê, họ Trần, họ Đặng, họ
Nguyễn lại một lần nữa ngậm ngùi cảnh non sông bị giầy xéo.
Tiếng gà cũng chiêm chiếp ngay sau hôm lợp xong nóc nhà. Trong
bếp, ngoài sân, ngoài bãi, những con gà mới rời khỏi mẹ loăng quăng chạy,
bới và ngó ngoáy rỉa lông không lúc nào chịu yên. Chính những người giai
trẻ nọ đi mua lấy. Họ chọn toàn những gà sống lộc ngộc, thịt đỏ nâu, hai
núm lông cánh vênh lên như hai bò liếm và những gà mái tuy chỉ mới bằng
nắm tay đã chăm chỉ gọn gàng như những giống gà mẹ thắt đáy lưng ong,
dắt dìu hàng mười mấy con mà không để sa sẩy.
Cái chái chuồng lợn cũng làm xong.
Giờ thì mặt mày những người giai trẻ đã cháy xạm. Lợn họ cũng đi
chợ mua lấy. Không cần rọ, họ đã ôm chặt lấy lợn đưa về nhà. Buổi trưa ấy,
họ lại bỏ ngủ sửa lại cái chậu cám bằng gỗ và họ xin thêm trấu, rơm lót chỗ
cho lợn nằm để lấy phân. Những rổ bèo, những nồi cám, những chiều chiều
cho lợn ăn. Nhìn họ ngắm nghía vừa vui sướng và lo lắng những con lợn
chủn mủn, ủn ỉn thật khó mà tưởng tượng được...
Cũng vẫn dưới cái nhà ấy, những tiếng i tờ... bờ a ba và thờ ê thê cất
lên lao xao, ngân nga văng vẳng trong những buổi trưa trời xanh lòa, mênh
mông và những trẻ con nhem nhuốc hàng ấp và mấy ấp bên đều lên hết trên
Đồi Cháy học. Không bàn, không ghế, không bảng, lớp học là những
giường tre, những manh chiếu buồm và những mảnh giấy cắt xén ở những
sổ sách cũ. Không đầy mười hôm cái nền nhà chật hẹp nó lại còn thêm cả
