nhiên của các hiện tượng là 50/50 – những nguyên nhân đầu vào với một
tần suất đã cho sẽ dẫn đến những kết quả tương xứng. Chỉ vì các nút vòng
phản hồi tích cực và tiêu cực mà nguyên nhân gây ra những kết quả bất
tương xứng. Tuy nhiên, xem ra cũng đúng khi nói các nút vòng phản hồi
mạnh mẽ chỉ tác động đến một thiểu số nhỏ những nguyên nhân đầu vào.
Điều này giúp giải thích tại sao những nguyên nhân đầu vào thiểu số ấy có
thể ảnh hưởng nhiều đến thế.
Chúng ta có thể thấy các nút phản hồi vận hành trong nhiều lĩnh vực,
giải thích tại sao thông thường chúng ta rốt cuộc có được quan hệ 80/20
thay vì 50/50 giữa những nhóm đối tượng khác nhau. Ví dụ, kẻ giàu thì cứ
giàu lên, không phải chỉ (hay chủ yếu) là vì họ có năng lực vượt trội gì, mà
là vì của cứ đẻ ra của. Một hiện tượng tương tự cũng xảy ra với những chú
cá vàng trong ao. Cho dù ban đầu thả cá bạn chỉ có những con cá kích cỡ
xấp xỉ nhau thì những con lớn hơn một tý sau này sẽ lớn hơn rất nhiều, bởi
vì, cho dù chỉ có một thuận lợi ban đầu chỉ hơi cách biệt về kích cỡ, chúng
đã có thể dành và nuốt được những lượng thức ăn vượt trội hơn những con
kia.
Ngưỡng chuyển đổi
Liên quan đến ý tưởng nút vòng phản hồi là khái niệm ngưỡng chuyển
đổi. Đến một ngưỡng nào đó, một động lực mới – đó có thể là một sản
phẩm mới, một căn bệnh, hay một nhóm nhạc rock mới, hay một thói quen
xã hội mới như đi bộ tập thể dục hoặc trượt ván dẹt – sẽ thấy khó có thể
phát triển hơn được nữa. Mặc dù rất cố công nhưng kết quả chẳng thu được
gì. Ở ngưỡng này nhiều kẻ hào hứng tiên phong sẽ bỏ cuộc. Nhưng nếu
động lực mới ấy vẫn kiên trì và có thể vượt qua một đường mức vô hình
nào đó thì chỉ cần một chút nỗ lực thêm nữa thôi sẽ gặt hái được những kết
quả hết sức to lớn. Đường mức vô hình này chính là ngưỡng chuyển đổi ấy.
Khái niệm này xuất phát từ những nguyên lý trong lý thuyết dịch tễ.
Ngưỡng chuyển đổi là “điểm ở đó một hiện tượng bình thường và ổn định –
đợt bột phát cúm không có gì nghiêm trọng – có thể biến thành một cuộc
khủng hoảng y tế trong một cộng đồng”,
10
do số người đã nhiễm bệnh và
