dành cho xe đạp hơn và đánh thuế cao hơn vào những loại thức ăn không có
lợi cho sức khỏe.
Chữ “nhưng” thứ hai xoay quanh hiệu quả hoạt động của nhà nước
Nguyên lý 80/20 tương đối lạc quan về vấn đề thiết kế xã hội. Nguyên
lý này hứa hẹn rằng những giải pháp khác thường, dựa trên quan sát rằng
20% tạo ra 80% kết quả rồi sau đó tập trung nỗ lực vào cái 20% đó, có thể
cho kết quả cao hơn với lượng công sức ít hơn; và rằng bằng cách khoanh
vùng đối tượng và phân bố lượng tài nguyên đủ để đạt đến điểm ngưỡng,
chúng ta có thể tạo ra những cải thiện lớn trong bất kỳ vấn đề xã hội nào.
Như nói ở phần trên, chữ “nhưng” thứ nhất là giải pháp tìm ra sẽ mang tính
khác thường và thực dụng, dựa trên quan sát những cái 20% thực sự có hiệu
quả. Bây giờ đã đến lúc chúng ta bàn về chữ “nhưng” thứ hai, chữ “nhưng”
gây ra những vấn đề lớn còn lại. Đó là thành tích hoạt động của nhà nước
với tư cách là nhà cung cấp dịch vụ thật đáng ta thán và kém xa thành tích
của các dịch vụ tư nhân. Ngoài một số ít trường hợp ngoại lệ (như Dịch vụ
Y tế Quốc gia của Liên hiệp Anh NHS) các dịch vụ do nhà nước cung cấp
dường như luôn thuộc nhóm 80% hoạt động chỉ mang đến 20% giá trị.
Tạo sao mọi phiên bản siêu nhà nước của thế kỷ XX đều thất bại
Nguyên lý 80/20 không những có thể quan sát thấy hiệu quả hoạt động
kém của các siêu nhà nước mà nó còn đi tiếp bước nữa là tìm cách lý giải
sự yếu kém ấy. Ở phần trên, chúng ta chỉ trích hầu hết các doanh nghiệp tư
nhân là hiệu quả kém, vì Nguyên lý 80/20 chứng minh được rằng hầu hết
các tập đoàn, đặc biệt là những tập đoàn phức tạp và kinh doanh đa ngành,
có khuynh hướng trợ cấp chéo các hoạt động và làm khó phân biệt mức độ
hiệu quả thực sự, ở cấp độ sản phẩm, khách hàng, bộ phận phòng ban và
cấp quản lý. Tuy nhiên, hiệu quả kém của các dịch vụ tư nhân chỉ mang tính
tương đối và sẽ quá khắt khe nếu chúng ta phủ nhận những tiến bộ lớn lao
về mức sống mà các tập đoàn doanh nghiệp hiện đại đã tạo ra. Trong vòng
100 năm qua, sản lượng trên mỗi đầu công nhân tăng lên gấp 50 lần và, nếu
không phải nộp một phần ngân sách về cho nhà nước, thì mức sống cũng sẽ
tăng theo. Các tập đoàn kinh doanh lớn xứng đáng được ghi công cho sự
dồi dào đến chóng mặt này.
