60% tổng sản phẩm quốc gia của Mỹ, nhưng đến đầu những năm 1990, con
số này tụt xuống chỉ còn 40%.
Có phải điều này có nghĩa là nhỏ thì tốt?
Không. Chắc chắn, đây là một câu trả lời sai. Hoàn toàn không có gì sai
với niềm tin đã có từ lâu của các lãnh đạo doanh nghiệp và các chiến lược
gia rằng qui mô và thị phần đều có giá trị của nó. Qui mô tăng thêm đưa
đến sản lượng lớn hơn, qua đó phân tán chi phí cố định, đặc biệt là chi phí
quản lý chiếm một phần lớn trong tổng chi phí (do hiện nay người ta đã làm
cho các nhà máy hoạt động rất hiệu quả). Thị phần cũng giúp làm tăng giá
sản phẩm. Doanh nghiệp nào nổi tiếng nhất, có thị phần cao nhất, danh
tiếng và các nhãn hiệu tốt nhất và có những khách hàng trung thành nhất, sẽ
nắm giữ ưu thế giá ở mức cao hơn giá của các đối thủ cạnh tranh có thị
phần thấp hơn.
Thế nhưng, tại sao những hãng lớn hơn đang mất thị phần vào tay
những công ty nhỏ hơn? Và tại sao trong thực tế, trái với lý thuyết, lại xảy
ra vấn đề những ưu thế về qui mô và thị phần lại không chuyển thành khả
năng kiếm được mức lợi nhuận cao hơn? Tại sao các công ty thường nhận
thấy là doanh số của họ tăng lên nhanh chóng trong khi lợi nhuận trên
doanh số và vốn thực sự lại giảm, chứ không tăng như theo lý thuyết dự
đoán?
Chi phí do sự phức tạp
Câu trả lời quan trọng nhất là chi phí do sự phức tạp của doanh nghiệp. Vấn
đề không phải là do qui mô tăng thêm, mà là do mức độ phức tạp tăng
thêm.
Qui mô tăng thêm mà không tăng thêm sự phức tạp, sẽ luôn luôn làm
cho chi phí đơn vị thấp hơn. Việc bán ra cho khách hàng một sản phẩm
hoặc dịch vụ cho một khách hàng với khối lượng lớn hơn, miễn là chi phí
không đổi, sẽ luôn làm tăng lợi nhuận.
Tuy nhiên, qui mô tăng thêm hiếm khi chỉ là sự nhiều hơn của cùng một
thứ. Cho dù khách hàng vẫn không đổi, nhưng sản lượng tăng thêm thường
xuất phát từ việc thay đổi cho thích ứng một sản phẩm hiện hữu, từ việc
cung cấp một sản phẩm mới và/hoặc tăng thêm nhiều dịch vụ hơn. Điều này
