6. Nhanh hơn có thể là chậm hơn
Đây là một câu chuyện rất cũ: còn rùa có thể chạy chậm hơn, nhưng là
người chiến thắng trong cuộc đua. Hầu hết doanh nhân Mỹ cho rằng tỷ lệ
tăng trưởng tốt nhất là nhanh, nhanh hơn và nhanh nhất. Hầu như tất cả hệ
thống tự nhiên, từ kinh tế cho đến động vật hay các tổ chức, đều có tỷ lệ
tăng trưởng tối ưu riêng. Tốc độ tăng trưởng tối ưu đó chậm hơn nhiều so
với tốc độ tăng trưởng nhanh nhất có thể đạt được. Khi tốc độ tăng trưởng
trở nên quá mức kiểm soát - như trong căn bệnh ung thư - thì hệ thống tự
nó sẽ bù trừ bằng cách chạy chậm lại; có thể khiến cho sự tồn tại của tổ
chức gặp nguy hiểm trong tiến trình đó. Đó là câu chuyện của hãng hàng
không People Express, minh chứng cho hiện tượng nhanh hơn có thể trở
thành chậm hơn - hay thậm chí là ngưng hoạt động - trong dài hạn.
Quan sát những đặc tính đó của những hệ thống phức tạp, nhà sinh vật
học Lewis Thomas đã phát biểu, “Khi bạn nghiên cứu một hệ thống xã hội
phức tạp, như một thành phố hay một con chuột kiểng, trong đó có những
điều bạn không hài lòng và muốn sửa đổi nó, thì bạn không thể can thiệp
ngay với hy vọng là sẽ sửa đổi được. Nhận ra điều này là một trong những
sự thất vọng trong thế kỷ của chúng ta”[5].
[5]. Lewis Thomas, The Medus and the Snail - Sứa và Ốc sên (NXB
Bantam Books, New York), năm 1980
Khi những nhà quản lý bắt đầu hiểu rõ cách những nguyên tắc hệ
thống vận hành để cản trở sự can thiệp của họ, họ có thể trở nên chán nản
và thất vọng. Những nguyên tắc hệ thống thậm chí có thể trở thành lý do để
ngưng hành động - không làm gì cả còn hơn là thực hiện những hành động
có thể đem lại kết quả ngược, hay thậm chí làm cho vấn đề trở nên tệ hại
hơn. Đó là một ví dụ cổ điển về việc hiểu biết không đầy đủ có thể là một
điều nguy hiểm. Hàm ý thật của tầm nhìn hệ thống không phải là ngưng
