nhận chiều sâu. Có phải cùng theo nguyên tắc như vậy, lý trí và trực giác
được thiết kế để hoạt động cùng với nhau nhằm giúp con người đạt được trí
thông minh tiềm năng của mình?
Tư duy hệ thống có thể chỉ ra bí quyết để kết hợp lý trí và trực giác.
Trực giác vượt quá tư duy theo đường thẳng (tuyến tính), vốn nhấn mạnh
vào mối quan hệ rất gần về mặt không gian và thời gian giữa nguyên nhân
và kết quả. Kết quả là hầu hết trực giác của ta không có tính hợp lý - nghĩa
là không thể giải thích được theo logic tuyến tính.
Thường thì những nhà quản lý kinh nghiệm giàu trực giác về những hệ
thống phức tạp mà họ không thể giải thích được. Trực giác cho họ biết rằng
nguyên nhân và kết quả không gần nhau về thời gian và không gian những
giải pháp dễ dàng thường có hại hơn là có lợi, và rằng những cách giải
quyết tạm thời thường gây ra những tác hại lâu dài. Nhưng họ không thể
giải thích những ý kiến của họ bằng ngôn ngữ nhân-quả tuyến tính. Rốt
cuộc họ đành nói “Chỉ cần làm như thế. Chắc chắn sẽ có kết quả tốt”.
Chẳng hạn, nhiều nhà quản lý nhận thấy hiểm họa của những mục tiêu
hoặc tiêu chuẩn bị xói mòn nhưng không thể giải thích đầy đủ tại sao
những điều này lại tạo ra một xu hướng tăng dần của việc đầu tư không đầy
đủ và xu hướng giảm tăng trưởng thị trường. Hoặc nhiều nhà quản lý cảm
thấy rằng họ tập trung vào những chỉ số kinh doanh hữu hình, dễ đo lường
và che giấu khó khăn để khó khăn càng tăng thêm. Nhưng họ không thể
giải thích một cách thuyết phục tại sao lại có những chỉ số kinh doanh sai
lệch hoặc phải điều chỉnh như thế nào thể cải thiện kết quả. Cả hai loại trực
giác này đều có thể giải thích khi hiểu được những cấu trúc hệ thống bên
dưới.
Mâu thuẫn giữa trực giác và tư duy tuyến tính, không hệ thống đã gieo
mầm mống cho việc coi tính duy lý (rationality) là đối nghịch với trực giác
(intuition). Quan điểm này rõ ràng sai nếu chúng ta biết là những nhà tư
