Bước nhảy trừu tượng xảy ra khi chúng ta chuyển từ quan sát trực tiếp
(“dữ liệu” cứng) sang sự khái quát (generalization) mà không kiểm tra.
Bước nhảy trừu tượng ngăn cản việc học tập vì chúng ta cho nó là hiển
nhiên đúng. Giả định trước đây giờ trở thành một dữ kiện. Một khi đồng
nghiệp của Laura đã cho rằng Laura không quan tâm đến người khác,
không ai còn thắc mắc về hành vi của cô khi cô làm điều gì đó có vẻ “vô
tình vô cảm” và cũng không ai để ý khi cô làm những gì khác với định kiến
này. Chính quan điểm chung cho rằng Laura không quan tâm đến người
khác đã làm cho người ta đối xử lạnh nhạt với cô hơn, làm cho mọi cơ hội
cô cần có nhằm biểu hiện sự quan tâm của mình với người khác tan biến
hết. Kết quả là Laura và đồng nghiệp rơi vào tình trạng bất cập mà không ai
muốn. Hơn nữa, những kết luận không được kiểm tra sẽ dễ dàng dẫn đến
nhiều kết luận hơn nữa. “Laura có phải là đang mưu đồ gì tại văn phòng
không? Có lẽ cô ta là loại người sẽ làm việc đó vì cô ta đâu có quan tâm
đến ai...”.
Đồng nghiệp của Laura cũng giống như tất cả chúng ta, không tuân
thủ nguyên tắc phải phân biệt điều họ trực tiếp quan sát được với những
suy luận có được từ quan sát của họ. Có những “dữ kiện” - tức là những dữ
kiện quan sát được về Laura - chẳng hạn thời gian cô dành cho những buổi
đánh giá thành tích của nhân viên, việc nhìn đi chỗ khác trong khi tiếp
chuyện. Nhưng “Laura chẳng nghe ai nói gì cả”, hay “Laura chẳng quan
tâm đến ai khác” là những khái quát hóa, không phải là dữ kiện. Cả hai có
thể dựa trên những dữ kiện thực tế, nhưng dù sao cũng chỉ là những suy
luận. Không phân biệt được điều trực tiếp quan sát được với những suy
luận có được từ quan sát sẽ làm cho chúng ta không bao giờ nghĩ đến việc
kiểm tra điều khái quát đó. Chính vì thế không ai thử hỏi Laura xem cô ta
có quan tâm hay không. Nếu có người từng hỏi thì có thể họ sẽ phát hiện ra
rằng trong suy nghĩ của mình, cô rất quan tâm đến người khác. Cũng có thể
họ nghe thấy rằng vì cô bị lãng tai và không nói cho ai biết nên thường khổ
sở khi trò chuyện cùng người khác.
