Không có một nền học thuật sáng suốt thì phong tục sẽ ngày một bại
hoại, lòng người sẽ ngày một giả dối, phù phiếm trống rỗng. Tập tục sẽ làm
thay đổi con người, dù người tốt cũng không tránh khỏi ảnh hưởng, huống
gì những hạng dưới. Lòng người đã hư hỏng thì khó tìm được người
chuộng nghĩa thực tâm sốt sắng việc công.
Ngày nay chúng ta, lúc nhỏ thì học văn, từ, thơ, phú, lớn lên ra làm thì
lại luật, lịch, binh, hình. Lúc nhỏ học nào Sơn Đông, Sơn Tây mắt chưa
từng thấy, lớn lên ra làm thì đến Nam Kỳ, Bắc Kỳ. Lúc nhỏ học nào thiên
văn, địa lý, chính sự, phong tục tận bên Tàu (mà nay họ đã sửa đổi khác hết
rồi), lớn lên ra làm thì lại dùng đến địa lý, thiên văn, chính sự, phong tục
của nước Nam, hoàn toàn khác hẳn. Lúc nhỏ học những lễ nhạc, cách ăn
uống, cư xử chiến đấu, doanh trại từ xa xưa của Tàu, lớn lên ra làm thì phải
dùng đến lễ nhạc, cách chiến đấu, phép ăn ở theo quan dân nước ta ngày
nay. Còn biết bao nhiêu những việc tương tự như thế, bòn bút khô môi cũng
không kể hết.
Nay xin lập các khoa sau đây:
Khoa nông chính.
Khoa thiên văn và khoa địa lý.
Khoa công kỹ nghệ.
Khoa luật học.
Dùng quốc âm.
Nói về chữ viết thì đó chỉ là những ký hiệu đặc biệt thay lời nói để ghi
chép công việc mà thôi. Nước nào cũng thế. Hồi mới có loài người chưa có
chữ viết nhưng cũng vẫn là người không mất mát sai lầm gì. Về sau công
việc mỗi ngày một nhiều mới có sai lầm thiếu sót. Do đó những người có
trí tuệ tìm ra một thứ hình vẽ để ghi lại. Cũng như lối làm ra bàn tính vậy,
ban đầu lấy hàng một làm đơn vị rồi lên đến hàng chục rồi lên trên nữa là
hàng ngàn. Dần dần trải qua nhiều thế hệ, công việc càng tăng nhiều thêm,
số hình vẽ do đó cũng phải tăng lên. Chữ viết tăng theo tiếng nói. Nếu bảo
chữ xưa không thể thay đổi tăng thêm, thế là sai. Nước nào có chữ viết
riêng của nước ấy, đọc lên ai nghe cũng hiểu. Học là chỉ học cách viết ra
chữ mà thôi. Vả lại trời sinh ra một nước thì cũng có một thứ chữ, một thứ
