Trước đây bọn họ đã có những ý nghĩ sai trái, làm hỏng công việc, nay thời
thế đã đến thế lại còn không biết giúp đỡ Triều đình, hợp lực đồng tâm để
lo việc nước khiến Triều đình đã lo ở ngoài lại phải lo cả bên trong, thử hỏi
như thế thì còn lòng dạ nào? Thử xem 5 xứ Ấn Độ năm Càn Long thứ 17
(1752) vì không chịu cho nước Anh một thành mà sau phải mất trọn cả
nước, Miến Điện năm Đạo Quang thứ 4 (1824) vì không chịu cho Anh một
mảnh mà sau phải mất nửa nước. Tất cả đều vì không biết người mình nên
đến nỗi hỏng việc nước như thế. Sở dĩ, năm xưa tôi đã không sợ tội mà
dâng lời bàn hòa, chính là vì cớ ấy.
III. Hiện nay cục diện chưa biết sẽ diễn biến đến đâu, tôi xin kính
dâng điều khẩn cấp nhất trong bài Tế cấp luận, là tìm sự trợ giúp, có sự trợ
giúp sẽ được sáu điều lợi lớn. Tôn tử nói: Dư sức đánh thì giữ, dư sức đánh
mà lại có người giúp thì đã có sức mạnh. Huống chi nước ta nay đã không
đủ sức đánh lẽ nào lại không cần sự giúp đỡ sao?
Trong tờ bẩm năm ngoái, tôi đã trình bày rõ ràng tình hình các nước
phương Tây hiện nay giống như thời Chiến Quốc. Đó là một điều trong bài
Phân hợp luận. Vua Đạo Quang nhà Thanh có nói: "Cái kế hay nhất để
đánh địch không gì bằng lấy địch đánh địch". Theo tôi, nhìn chung các
nước trong thiên hạ từ ba trăm năm trở lại đây tuy có nhiều cách có thể
làm cho kẻ địch lâm nguy, nhưng cái cách bắn một phát trúng ngay, thì
phải là lấy địch đuổi địch. Đó là lý do mà trong tờ Trần tình năm trước tôi
nói việc khôi phục không phải tìm ở trong nước mà phải tìm ở ngoài thiên
hạ. Bởi vì từ 15 năm nay tôi đã biết rõ chắc chắn phải có mối lo như ngày
hôm nay, nên tôi đã ra sức tìm tòi học hỏi trí khôn của mọi người để thêm
sự hiểu biết cho mình, chứ không phải chỉ mới một ngày.
Tóm lại, nói gộp trong một lời mà đủ ý tức là: Chỉ có lấy cái việc thiên
hạ đã bị trúng quỷ kế của địch làm điều răn, để phòng địch, rồi lại lấy cái
phương pháp mà địch đã bị trúng quỷ kế của thiên hạ để mà đuổi địch, thì
không thể không thắng lợi. Vì rằng kẻ địch đã từng đi khắp thiên hạ, đã
đem cái kế đó thi hành ở nước này mà trúng, thì lại đưa ứng dụng sang
nước khác nữa. Nhưng thường thường cái kế của địch rốt cuộc rồi cũng làm
hại địch. Người hay lặn dưới nước tất phải có ngày chết chìm, đó là lý
