đương nhiên. Tạo vật là cha là mẹ của tất cả các nước, thì không nỡ để một
đứa con nào đến phải chịu khốn khó. Nay tôi xin đem sáu điều lợi lớn trình
bày như sau:
Thứ nhất là nhờ kẻ khác để ngăn chặn họ. Anh và Pháp xưa nay vốn
thù hằn nhau. Trước đây hai bên đã đánh nhau hàng trăm năm mãi không
thôi. Cho đến nay hai bên vẫn chê cười khích bác nhau, cả nước đều như
thế cả. Hiện nay vua Pháp đang ngấm ngầm tìm kế độc để báo thù việc vua
Anh trước đây đã bắt đày vua bác (Napoléon) của họ ra tận đảo xa xôi.
Người Anh lẽ nào không biết việc đó? Nhưng họ vẫn ẩn nhẫn cộng sự với
người Pháp vì họ còn e ngại nước Nga chực sẵn sàng sau đó. Hai con trâu
không húc nhau ở bên cạnh con hổ, vì cái thế còn ngại hổ. Lại vào cuối đời
Càn Long, nước Anh đánh nhau với Hợp Chúng Quốc (Mỹ), người Pháp đã
dồn cả binh lực vượt biển sang giúp Hợp Chúng Quốc. Do đó người Anh
đã không giữ được phải bỏ. Mối thù đó đã khắc thấu xương chưa têu. Vì
vậy năm trước khi Pháp lẻn vào Quảng Nam, Anh hay tin, cả nước xôn xao
kêu ầm rằng Pháp uy hiếp ta, cho như vậy là không đúng. Hơn nữa ta từ
xưa đã từng đi lại ân nghĩa với người Anh, sao không nhân đấy thông tin
tức cho họ, rồi nhờ họ thông báo đến nước Nga, nước Áo nhờ các nước
giải quyết giúp ta? Tuy nhất thời chưa chắc các nước làm ngay được,
nhưng cũng nhân đó có thể ngấm ngầm tìm cách giúp ta hại Pháp. Pháp
hại thì ta lợi. Đó là điều lợi thứ nhất.
Thứ hai là xui kẻ khác gây sự với họ. Ở phương Tây thế lực hai nước
Anh Pháp đại khái tương đương nhau. Pháp lợi về đường bộ, Anh lợi về
đường thủy, không bên nào chịu nhường bên nào. Anh từ khi mất vùng đất
Hợp Chúng Quốc, thì lại may mắn được nguồn lợi ở Ấn Độ. Nhân đó chiếm
được năm cảng của Trung Quốc, nửa nước Miến Điện và các thương cảng
lớn ở biển Đông, tự nghĩ có thể dùng thế lực đó trấn áp được Pháp. Duy có
nước ta là hòa mục với Anh, Anh không có cớ để cướp nước ta. Pháp hận
vì những miếng béo bở đã bị Anh phỗng trước nên nhân lúc Ấn Độ chưa
hoàn toàn thuộc Anh, người bỏ thì mình lấy, cũng đã kiếm chác được năm
thương cảng nhỏ. Nhưng những nơi đó không phải là hang rồng ngách hổ
nên cũng khó đứng vững. Một mai có việc gì xảy ra ở phương Đông thì
