dám làm càn, sợ động đến sự phẫn nộ của các nước, họ còn sợ các nước sẽ
nghĩ đến việc báo thù vua bác của họ trước đây đã tiến binh chinh phạt
(ông vua này (Napoléon) đã diệt Hà Lan, phế Y Pha Nho, lấy Bồ Đào Nha,
thôn tính Ý Đại Lợi, Thụy Sĩ, các nước Nhật Nhĩ Man (Germanie), quá nửa
Phổ Lỗ Sĩ, lấy các nước Áo Đại Lợi, Ách Nhật Đa (?), Đan Mạch và xâm
nhập thủ đô của người Nga. Những việc này xảy ra năm Gia Khánh thứ 10
- 1805). Nếu người Pháp vì quá tham mà không nhả thì các nước sẽ dồn
lực để thực hiện lời tuyên bố trên. Tiếng là làm việc nghĩa nhưng thực ra là
để báo oán đấy. Rồi ta lại qua nước La Mã thông hiếu với Giáo hoàng.
Giáo hoàng tuy không dùng binh quyền nhưng thực ra là người chiết trung
mọi việc tranh chấp của các nước và vốn được các nước khâm phục chiêm
ngưỡng. Nếu Giáo hoàng cũng cho việc giúp ta là phải, thì mọi người đều
vui lòng thực hiện, ta không lo người Pháp không nghe. Nếu kế đó thi hành
được, thì sớm muộn ta cũng thoát khỏi sự ràng buộc của người Pháp như
các nước vậy. Đó là điều lợi thứ tư.
Thứ năm là nhờ các nước để đề phòng các nước. Kế này rất là lâu dài,
cũng rất thượng sách. Không đầy mười năm sau ta lại có mối lo khác, cho
nên nếu ngày nay sớm biết đề phòng, thì ngày sau mới có công hiệu. Bởi vì
người phương Tây thường hay nhân lúc người ta có nội loạn mà cướp đoạt
mối lợi ở ngoài của người ta. Cũng có khi vì xa không trông coi được mà
dùng cách lấy xa đổi gần. Những quyền lợi ở phương Đông hiện nay mười
phần đã thuộc về nước Anh đến sáu, bảy rồi. Duy có Y Pha Nho chỉ còn Lữ
Tống, Hà Lan chỉ còn Trảo Oa và linh tinh một số nhỏ nữa mà thôi. Còn
người Nga thì đã bao chiếm tất cả miền Bắc của phương Đông. Nhưng sự
thông thương sang phương Đông của người Nga phải theo đường bộ, nên
chậm, còn người Anh thì theo đường biển nên nhanh. Hiện nay Đại Thanh
đã cho người Nga phân nửa đất đai phía Bắc Cát Lâm. Các vùng thuộc Hồi
giáo ở Tây Vực cũng đã nhập vào bản đồ nước Nga hết cả rồi. Ý đồ của
người Nga sẽ còn muốn dòm ngó cả Ấn Độ nữa. Nói về lực lượng thì người
Anh không bằng người Nga, nhưng nói về kỹ thuật thì người Nga không
bằng người Anh, mà sau người Anh là đến người Pháp. Việc chiếm đoạt
phương Đông, Anh, Nga đến trước, Pháp đến sau. Hơn nữa, hiện nay vua
