rút tính liệu mưu kế trước để chiếm ưu thế, để mưu đồ lợi ích vĩnh viễn, để
giảm bớt những việc bức thiết hiện nay.
Nguyên phương Tây 500 năm nay, tất cả những nơi nào họ đã vững
chân và không có gì trở ngại thì trước hết họ dùng lời mềm dẻo cầu xin.
Những sự tình trong lời xin của họ tôi đã nói rõ trong tờ bẩm trước. Nếu
việc xin của họ gặp khó khăn trở ngại họ cũng không cưỡng ép mà cứ dần
dần thi hành các âm mưu quỷ quyệt để mưu chiếm lấy hết. Nhiều nước đã
bị như vậy rồi.
Hiện nay họ đã sai người
đi theo Tiền Giang dọc thẳng lên các
đường đến tận Vân Nam. Những nước nhỏ ở phía Tây ven sông thuộc
Xiêm La thường bị họ dùng kế ly gián để dễ bề sai khiến. Họ còn lên tiếng
xin nước ta cho họ sai người dọc theo đường núi từ Bình Thuận ra Bắc đến
Tuyên Quang để dò đường trước, rồi sẽ sai binh thuyền dọc theo ven biển
từ Bình Thuận đến Quảng Yên qua các cảng khẩu và mặt biển, để dò nông
sâu, vẽ vào bản đồ. Sở dĩ họ cần làm như thế là không những chỉ mưu lợi
mà còn dụng ý rất thâm, tôi đã mật bẩm rồi, nay không dám nói rõ nữa.
Nhìn chung các nước trong thiên hạ phàm nước nào chiếm được ưu
thế thì một là do có người giúp hai là do phân rõ chủ khách. Nếu ta tính
toán trước công việc để trấn áp họ thì không những hiện tại có thể được
hưởng lợi bảy, tám phần mười mà về sau có thể được cái lợi vĩnh viễn vô
cùng như Hợp Chúng Quốc ở Tây Châu. Cho nên gần đây các bậc có trí
trong thiên hạ bàn về lý và thế đã nói rằng: Thà làm khách làm chủ chứ
không làm tôi làm tớ. Câu nói đó thật là đúng. Thường tình con người ta
khi làm khách làm chủ với nhau thì mạo diện tất phải cung kính, ý tình phải
nồng hậu. Giả sử có lời lẽ phân trần cảnh cáo để lấy việc trước cảnh giác
việc sau thì chẳng qua là lấy tình bè bạn giúp nhau mà thôi, chứ không phải
như phận học trò phải bỏ sức ra phục dịch thầy. Nếu trong khi giao thiệp có
điều gì xích mích trái ý thì vì thể diện hai bên sẽ dần dần tìm cách giải
quyết. Còn như thầy trò thì có nhiều điều bị xử ức phi lý lắm chứ không
phải một mà thôi đâu. Hiện nay các hội buôn của họ sang nước ta có hội
muốn xin mở đường xe lửa suốt cả Nam Bắc; có hội muốn xin khai thác
