bình" mà mất nước thì cũng chịu sao? Chỉ thị của Tự Đức hầu như mơ hồ!
Kế hoạch khai thác tài nguyên của Nguyễn Trường Tộ để đấy, 9 tháng trôi
qua không nhúc nhích được tý nào! Vy An còn dọa: "sợ bọn mộ nghĩa ngày
càng làm càn... (thì Pháp sẽ) gây ra việc chiến tranh!".
Pháp ám chỉ "bọn mộ nghĩa" đây chính là Võ Duy Dương. Sử Thực
lục ghi rõ: "Thiên hộ Võ Duy Dương ủy người về kinh dâng sớ kín. - Vua
sai Vũ Trọng Bình hỏi kín, cốt phải hỏi đến chỗ cùng bàn cho ổn thỏa. Rồi
được quan tỉnh Thuận - Khánh báo rằng Duy Dương đi thuyền về tỉnh Bình
Thuận đầu thú gặp gió bị đắm ở phận biển Thần Mẫu. (Vua) sai tìm xác,
chi đồ vật đem chôn, cấp cho mẹ hắn mỗi tháng 5 quan tiền, 1 phương gạo"
Viện Cơ mật tâu nói: tướng Pháp hoặc ủy điều ước, bức lấy ba tỉnh, thì
đối với ta là vô tình, tưởng cũng không thể trách bằng giấy tờ được, chỉ
khiến ba tỉnh ấy một lòng chống giữ, hoặc sinh việc ngại khác, xin tư cho
quan kinh lược (Phan Thanh Giản) không đánh nhau với quân Pháp, tự phải
rút lui...
Vua bảo rằng: lúc kinh lược họ Phan vào từ tạ xin đi, trẫm đinh ninh
ủy thác, phải hết sức đợi cơ hội theo tình thế mưu lấy lại ba tỉnh (Biên Hòa,
Gia Định, Định Tường), viên ấy cũng xin đảm đương để bù lỗi trước, từ khi
đến Nam Kỳ đến nay, thăm thẳm không được việc gì..."
.
Tự Đức thật quá đơn giản. Tưởng nhầm là Phan Thanh Giản có thể
"luồn lọt chờ cơ hội một lời nói hơn mười vạn quân"! Nguyễn Trường Tộ
đã phân tích tình thế rõ ràng là đế quốc Pháp đang chuẩn bị xâm lấn nốt ba
tỉnh miền tây Nam Kỳ và cũng đang chuẩn bị xâm chiếm toàn quốc Việt
Nam với toàn cõi Đông Dương lệ thuộc Việt Nam.
