trí cũ không còn với đôi mắt học trò nữa. Nhãn quan chàng đã cảm thức
được kích thước các công thự, độ cong các vòm cửa nhà thờ, giá trị những
bức họa cổ, những tượng đá và tượng gỗ trên điện thờ, trên hàng cổng;
không có gì đổi khác, những vật ấy vốn có từ trước đến nay, trừ một điều là
hiện giờ chàng biết nhận thức vẻ đẹp và giao cảm với tinh thần sáng tạo
trong những công trình ấy. Chàng nhìn vào pho tượng Đức Mẹ bằng đá
trong nhà nguyện. Lúc còn bé chàng đã yêu thích và sao vẽ lại, nhưng chỉ
bây giờ chàng mới thấy rõ nét tuyệt diệu, mà tác phẩm thành công và đắc ý
nhất của mình chưa thể vượt qua nổi. Có rất nhiều tuyệt phẩm như thế,
không phải được bài trí một cách ngẫu nhiên mà mỗi nghệ phẩm đứng giữa
hàng cột và vòm cửa cổ kính như thể đang ở trong ngôi nhà tự nhiên của
nó. Mọi sự đều được tác sinh từ một tinh thần sáng tạo duy nhất. Và chính
tinh thần duy nhất ấy đã tác động vào mọi công trình xây cất, chạm trổ, sơn
phết, uốn nắn cho đến nếp sống, lối nghĩ nơi đây suốt trăm năm nay; tất cả
đều hòa điệu và đồng nhất như các nhánh mọc trên một thân cây.
Đan Thanh cảm thấy quá nhỏ bé trong thế giới ấy, trong sự đồng nhất
phi thường và lặng lẽ ấy; và càng nhỏ bé hơn nữa trước tu viện trưởng
Huyền Minh, người bạn của chàng, đang điều khiển thế giới ấy trong một
kỷ luật tuy đầy uy quyền nhưng vẫn thân mật. Tuy có những dị biệt lớn kio
về cá tính giữa tu viện trưởng Huyền Minh thông thái, tao nhã và Từ Vân
nhân hậu thật thà nhưng cả hai cũng đều phụng sự cho một tập thể, một tư
tưởng, một lối sống; hy sinh bản thân cho lối sống ấy và cùng được kính
trọng trong lối sống ấy. Chiếc áo dòng đã làm cho họ không khác nhau.
Giữa lòng tu viện của chàng, Huyền Minh cao vĩ hẳn lên một cách lạ
lùng dưới mắt của Đan Thanh, dù chàng không có một thái độ nào khác
hơn là thái độ của một người bạn, một người chủ tử tế. Chẳng bao lâu Đan
Thanh không dám gọi chàng là Huyền Minh nữa.
Một hôm Đan Thanh bảo:
- Tu viện trưởng Gioan, tôi phải quen gọi tên mới này của anh. Tôi
phải nói rằng tôi rất vừa lòng được ở nơi đây. Tôi suýt muốn xưng tội hết
