-Còn ngoài ra?
-Trong tâm hồn nó đau khổ, đấy là điều chắc chắn. Cha biết nó, nó ở
vào tuổi mà cuộc chiến đấu với bản năng nhục dục bắt đầu.
-Cha biết, nó 17 tuổi.
-Mười tám.
-Mười tám, quả thế. Thật khá muộn. Nhưng việc chiến đấu ấy là
chuyện thường. Ai cũng phải qua đấy. Người ta không thể vì thế mà bảo
rằng nó ốm tâm bệnh.
-Không thưa cha, không chỉ vì độc một chuyện ấy. Nhưng Đan Thanh
trước kia từ lâu, đã có một tâm hồn bệnh hoạn. Vì thế mà những cuộc chiến
đấu ấy nguy hiểm với em hơn là với những kẻ khác. Nó đau khổ, theo con
nghĩ, vì đã quên đi một phần của dĩ vãng mình.
-A! Phần nào?
-Mẹ nó, và tất cả những gì liên hệ đến bà ta. Con cũng không biết gì
về việc ấy. Con chỉ biết rằng đấy phải là nguồn gốc của căn bệnh. Đan
Thanh nói là không biết gì về bà mẹ, ngoài ra là cậu đã mất mẹ sớm.
Nhưng cậu làm cho ta có cảm tưởng như cậu hổ thẹn vì bà. Thế mà chắc
chắn phải chính nơi bà cậu đã thừa hưởng phần lớn những tư chất của
mình; những gì cậu kể về người cha không cho ta thấy ông có thể có một
người con đĩnh ngộ, thiên tư xuất chúng như thế. Tất cả những điều ấy con
biết được không phải vì người nào đã trình bày cho con, mà con chỉ suy
luận từ một vài dấu hiệu.
Vị tu viện trưởng, ban đầu hơi cười thầm vì những nhận xét mà đối
với người chỉ như chuyện của một kẻ non nớt tự phụ, (vả lại tất cả công
việc này đối với người, thật là mệt mỏi chán chường) - bắt đầu suy nghĩ.
Người nghĩ đến người cha của Đan Thanh, con người hơi kiêu căng và cao
ngạo ấy. Người cũng nhớ lại lời của ông về bà mẹ của Đan Thanh. Bà đã
bôi nhọ ông - ông ta đã nói - và bỏ đi. Ông ta đã cố gắng dập tắt trong đứa
con ông hãy còn rất nhỏ, tất cả những kỷ niệm về người mẹ và về những
