- Tôi không ngủ được. - Mụ đáp.
Lão cảm thấy mỗi lúc một thêm lo lắng và sợ hãi. Lão ngắm cái bàn,
những đĩa thức ăn còn nguyên vẹn. Thế mà lão mơ ước mãi cái bữa tiệc vui
tươi, đầy vẻ trang nghiêm với bài diễn văn quan trọng mà lão sẽ đọc nhân
dịp khai mạc cuộc đời mới mẻ và sang trọng của lão.
Lão ra giường nằm duỗi dài nhưng mãi chẳng chợp được mắt. Lão nghĩ
tới những đứa con lão chết trong Hồng quân, tới bà lão Sê-rê-nít-sen-cô.
Lão không chứng kiến cái chết của bà cụ. Khi bà cụ vừa vung tay lên mặt
tên sĩ quan, Cô-ten-cô đã vội nhảy bổ ra sân, tới sát hàng rào mới dừng lại.
Lão nghe thấy một tiếng súng nổ trong nhà và răng lão va vào nhau lập cập.
Tuy vậy, viên sĩ quan đi lại chỗ lão vẫn bình tĩnh và bọn lính tráng vẫn
mang đồ đạc, vẫn trò chuyện với nhau với một vẻ bình thản đến nỗi lão lại
vững dạ. "Cái mụ ấy dở người. - Lão nghĩ - Quái, nghĩ thế nào mà mụ ta
lại tát vào mặt một sĩ quan". Lão rên rỉ, trở mình trên giường. Mùi băng
phiến làm lão ngạt thở, váng đầu và bóp chặt hai thái dương lão. Lão rón
rén đi ra chỗ cái hòm mà lão vẫn đựng quần áo ấm, lôi trong đó ra những
tấm ảnh của hai đứa con lão đầu đội mũ kê-pi bộ đội, sườn đeo gươm, mà
vợ lão đã giấu kín. Lão liếc nhìn những bức chân dung đó. Các con lão, với
khuôn mặt có lưỡng quyền cao và mắt tròn xoe, nhìn lão chằm chằm với vẻ
tò mò, Lão xé tan mấy bức ảnh ra từng mảnh nhỏ và ném cả vào lò, Đoạn,
lão trở về giường. Đột nhiên lão thấy buồn bã, nhưng vẫn bình tĩnh. "Và
bây giờ dù có thế nào chăng nữa thì điều ta muốn cũng sắp thành", lão nghĩ
vậy và ngủ mất.
Tỉnh dậy lúc tám giờ hơn, lão đi ra phố. Xóm làng đầy bụi. Những chiếc
cam-nhông chở bộ binh tới không ngừng. Lính tráng lang thang từng lũ
ngoài phố, sục vào các nhà. Gầy gò và sạm nắng, mặt chúng câng câng vẻ
thâm hiểm, hồ nghi.
"Mạnh làm sao!" - Cô-ten-cô nghĩ.
Nhiều tiếng kêu vang lên ngay cạnh giếng. Lão quay lại. Han-nơ, con gái
cụ Sê-rê-vít-sen-cô, đang gánh nước chạy vội về nhà. Một thằng cao lớn,
chân đi giày ống vàng đế to xù, xoạc cẳng chạy theo cô. "Ối, các ông các bà
ơi, nhà tôi bị cháy, quân chết tiệt chúng nó đã đốt, lại còn ngăn không cho
